કેન્દ્રીય ઊર્જા અને નવી અને નવીનીકરણીય ઊર્જા રાજ્ય મંત્રી શ્રી શ્રીપદ યસો નાઈકે આજે નવી દિલ્હીમાં એક પ્રેસ કોન્ફરન્સને સંબોધતા જણાવ્યું હતું કે, સંરક્ષણ ક્ષેત્રે આત્મનિર્ભરતા તરફની ભારતની સફર પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના દૂરંદેશી અને મક્કમ નેતૃત્વ દ્વારા નિર્ણાયક રીતે ઘડવામાં આવી છે. રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા, આર્થિક શક્તિ અને તકનીકી સાર્વભૌમત્વ ઊંડાણપૂર્વક એકબીજા સાથે જોડાયેલા છે તેવી તેમની સ્પષ્ટ અભિવ્યક્તિએ સંરક્ષણ ઉત્પાદનને વ્યૂહાત્મક જરૂરિયાતમાંથી રાષ્ટ્રીય મિશનમાં પરિવર્તિત કર્યું છે.

મંત્રીશ્રીએ જણાવ્યું હતું કે, દેશ સંરક્ષણ સાધનોના મુખ્ય આયાતકાર હોવાને બદલે હવે અદ્યતન સંરક્ષણ પ્રણાલીઓની ડિઝાઇન, વિકાસ, ઉત્પાદન અને વધુને વધુ નિકાસ કરનાર રાષ્ટ્ર તરીકે આત્મવિશ્વાસ સાથે આગળ વધ્યો છે, જેણે એક મજબૂત, સુરક્ષિત અને આત્મવિશ્વાસપૂર્ણ વૈશ્વિક શક્તિ તરીકે ભારતના ઉદયના પાયાના પથ્થર તરીકે સંરક્ષણ સ્વાયત્તતાને મજબૂત રીતે સ્થાપિત કરી છે.

તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, સંરક્ષણ ક્ષેત્રે આયાત નિર્ભરતામાંથી સ્વદેશી ક્ષમતામાં માળખાકીય પરિવર્તન આવ્યું છે, જે આત્મનિર્ભર ભારત અને 'મેક ઇન ઇન્ડિયા – મેક ફોર ધ વર્લ્ડ' ના વિઝન પર આધારિત છે. પ્રાપ્ત થયેલી ગતિને ધ્યાનમાં રાખીને, 2025 ને સંરક્ષણ મંત્રાલયમાં 'સુધારાના વર્ષ' તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું છે, જે સશસ્ત્ર દળોની ઉન્નત ઓપરેશનલ સજ્જતાની સાથે સંરક્ષણ સ્વદેશીકરણમાં ઝડપી પ્રગતિ સૂચવે છે.

શ્રી નાઈકે નોંધ્યું હતું કે નાણાકીય વર્ષ 2024–25માં સંરક્ષણ ઉત્પાદન ₹1.54 લાખ કરોડની સર્વકાલીન ઉચ્ચ સપાટીએ પહોંચ્યું છે, જે 2014-15માં ₹46,429 કરોડ હતું, જે ભારતના સ્વદેશી સંરક્ષણ ઉત્પાદન આધારના સ્કેલ, ઊંડાઈ અને પરિપક્વતા દર્શાવે છે. નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં સંરક્ષણ નિકાસ વધીને રેકોર્ડ ₹23,622 કરોડ થઈ છે, જે 2014માં ₹1,000 કરોડથી ઓછી હતી, જે એક વિશ્વસનીય અને સ્પર્ધાત્મક વૈશ્વિક સંરક્ષણ સપ્લાયર તરીકે ભારતના ઉદયને રેખાંકિત કરે છે. ભારતે લગભગ 80 દેશોને દારૂગોળો, શસ્ત્રો, સબ-સિસ્ટમ્સ, સંપૂર્ણ પ્રણાલીઓ અને જટિલ ઘટકો સહિત સંરક્ષણ ઉત્પાદનોની વિશાળ શ્રેણી પૂરી પાડી છે, જે વૈશ્વિક સંરક્ષણ સપ્લાય ચેઇનમાં વિશ્વાસપાત્ર ભાગીદાર તરીકે તેની ભૂમિકાની પુષ્ટિ કરે છે.

તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે કુલ સંરક્ષણ ઉત્પાદનમાં ખાનગી ક્ષેત્રનું યોગદાન વધીને લગભગ 23% થયું છે, જે ભારતીય ઉદ્યોગની વધતી જતી સ્પર્ધાત્મકતા, નવીનતા અને આત્મવિશ્વાસને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જ્યારે સંરક્ષણ જાહેર ક્ષેત્રના ઉપક્રમો વધુ જવાબદાર અને કામગીરી-લક્ષી માળખામાં કુલ સંરક્ષણ ઉત્પાદનના લગભગ 77% હિસ્સો ધરાવતી નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવવાનું ચાલુ રાખે છે. પાંચ પોઝિટિવ ઇન્ડિજેનાઇઝેશન લિસ્ટ (Positive Indigenisation Lists), જેમાં 5,500 થી વધુ વસ્તુઓ આવરી લેવામાં આવી છે, તે અધિસૂચિત કરવામાં આવી છે, જેમાં 3,000 થી વધુ વસ્તુઓ પહેલેથી જ સ્વદેશી બનાવવામાં આવી છે, જે આયાત નિર્ભરતાને નિર્ણાયક રીતે ઘટાડે છે અને સ્થાનિક ક્ષમતાને મજબૂત બનાવે છે.

મંત્રીશ્રીએ અવલોકન કર્યું હતું કે એલસીએ તેજસ (LCA Tejas), એલસીએચ પ્રચંડ (LCH Prachand), ATAGS, આકાશ મિસાઈલ સિસ્ટમ્સ, રડાર, કોર્વેટ, સશસ્ત્ર વાહનો અને ડ્રોન જેવા સ્વદેશી પ્લેટફોર્મ સશસ્ત્ર દળોની ઓપરેશનલ સજ્જતા અને લડાયક ક્ષમતામાં નોંધપાત્ર વધારો કરી રહ્યા છે. સ્વદેશી સાધનો અને પ્રણાલીઓના બળ પર ચલાવવામાં આવેલા 'ઓપરેશન સિંદૂર' એ ડ્રોન યુદ્ધ, લેયર્ડ એર ડિફેન્સ અને ઈલેક્ટ્રોનિક વોરફેરમાં ટેકનોલોજીકલ સ્વનિર્ભરતા તરફની ભારતની સફરમાં એક સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થયું છે, જે આત્મનિર્ભરતાની ઓપરેશનલ સુસંગતતાને સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે.

શ્રી નાઈકે જણાવ્યું હતું કે સ્વતંત્રતા દિવસ 2025 ના રોજ લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી પ્રધાનમંત્રી મોદી દ્વારા જાહેર કરાયેલ 'મિશન સુદર્શન ચક્ર' નો ઉદ્દેશ્ય દુશ્મનના સંરક્ષણ ઘૂસણખોરીને નિષ્ફળ બનાવવાનો અને ભારતની આક્રમક અને રક્ષણાત્મક ક્ષમતાઓને મજબૂત કરવાનો છે. શ્રી કૃષ્ણના સુપ્રસિદ્ધ સુદર્શન ચક્રથી પ્રેરિત, આ મિશન ગતિ, ચોકસાઈ અને નિર્ણાયક શક્તિનું પ્રતીક છે, જે વ્યૂહાત્મક સ્વાયત્તતા અને ઝડપી, અસરકારક પ્રતિસાદ પ્રત્યે ભારતની પ્રતિબદ્ધતાને રેખાંકિત કરે છે. આ મિશન હેઠળ, 2035 સુધીમાં જાહેર સ્થળો અને જટિલ વિસ્તારોના ઉન્નત સંરક્ષણ સાથે દેશવ્યાપી સુરક્ષા કવચ વિસ્તૃત કરવાની કલ્પના કરવામાં આવી છે, જે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા માટે લાંબા ગાળાના, આત્મનિર્ભર અભિગમને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

તેમણે માહિતી આપી હતી કે ઉત્તર પ્રદેશ અને તમિલનાડુમાં ડિફેન્સ ઇન્ડસ્ટ્રિયલ કોરિડોરોએ મળીને ₹9,145 કરોડથી વધુનું રોકાણ આકર્ષ્યું છે, જેમાં 289 એમઓયુ (MoUs) પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા છે, જે ₹66,423 કરોડની સંભવિત તકોના દ્વાર ખોલે છે. ઓક્ટોબર 2025માં લોન્ચ કરાયેલ 'ડિફેન્સ પ્રોક્યોરમેન્ટ મેન્યુઅલ 2025' લગભગ ₹1 લાખ કરોડની કિંમતના માલસામાન અને સેવાઓની રેવન્યુ પ્રાપ્તિને સરળ બનાવે છે, જે પારદર્શિતા, સમાનતા અને સ્થાનિક ઉદ્યોગની ભાગીદારીને વધારે છે. સંરક્ષણ પ્રાપ્તિને રાષ્ટ્રીય પ્રાથમિકતાઓ સાથે સંરેખિત કરવા, સ્વદેશી ડિઝાઇનને પ્રોત્સાહન આપવા અને ટેકનોલોજીના સમાવેશને સુવિધાજનક બનાવવા માટે 'ડિફેન્સ એક્વિઝિશન પ્રોસિજર 2020' ની વ્યાપક સમીક્ષા પણ શરૂ કરવામાં આવી છે.

કેન્દ્રીય બજેટ 2025-26માં ફાળવણી વિશે વાત કરતા તેમણે માહિતી આપી હતી કે રક્ષણ મંત્રાલયને ₹6.81 લાખ કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા છે. આમાં મૂડી ખર્ચ માટે ₹1.80 લાખ કરોડની ફાળવણીનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં આધુનિકીકરણ બજેટના 75% સ્થાનિક પ્રાપ્તિ માટે નિર્ધારિત કરવામાં આવ્યા છે, જે ભારતીય ઉત્પાદકો માટે મજબૂત અને સતત માંગ પૂરી પાડે છે. 'ઇનોવેશન્સ ફોર ડિફેન્સ એક્સેલન્સ' (iDEX) સ્ટાર્ટ-અપ્સ, MSMEs અને એકેડેમિયાને સંરક્ષણ ઇકોસિસ્ટમમાં સંકલિત કરીને સંરક્ષણ નવીનતાના મુખ્ય સક્ષમકર્તા તરીકે ઉભરી આવ્યું છે, જ્યારે DRDO ટેકનોલોજી ડેવલપમેન્ટ ફંડ હેઠળ ₹500 કરોડના કોર્પસ અને 15 સંરક્ષણ ઉદ્યોગ-શૈક્ષણિક સેન્ટર ઓફ એક્સેલન્સ દ્વારા નવીનતા લાવવાનું ચાલુ રાખે છે. ઓર્ડનન્સ ફેક્ટરી બોર્ડના સાત DPSU માં પુનર્ગઠનથી વારસાગત સંરક્ષણ ઉત્પાદનની સ્વાયત્તતા, કાર્યક્ષમતા અને નિકાસ લક્ષી વલણમાં વધુ વધારો થયો છે.

સંરક્ષણ ઇકોસિસ્ટમનો ભાગ બનેલા 16,000થી વધુ MSMEs સાથે, આત્મનિર્ભરતા એક વ્યાપક રાષ્ટ્રીય પ્રયાસ બની ગઈ છે. સરકારે 2029 સુધીમાં ₹3 લાખ કરોડનું સંરક્ષણ ઉત્પાદન અને ₹50,000 કરોડની સંરક્ષણ નિકાસ હાંસલ કરવાનું સ્પષ્ટ વિઝન નક્કી કર્યું છે, જે ભારતને વૈશ્વિક સંરક્ષણ ઉત્પાદન હબ તરીકે સ્થાપિત કરશે.

સમાપન કરતા મંત્રીશ્રીએ જણાવ્યું હતું કે, આજે સંરક્ષણ ક્ષેત્રે આત્મનિર્ભરતા એ માત્ર એક આકાંક્ષા નથી; તે એક માપી શકાય તેવી અને વિશ્વસનીય વાસ્તવિકતા છે, જે વધતા ઉત્પાદન, વિસ્તરતી નિકાસ અને સાબિત થયેલી ઓપરેશનલ ક્ષમતામાં પ્રતિબિંબિત થાય છે. જેમ જેમ ભારત વૈશ્વિક સંરક્ષણ ઉત્પાદન હબ બનવા તરફ આગળ વધી રહ્યું છે, તેમ તેમ આ સફર સશસ્ત્ર દળોને મજબૂત બનાવતી રહેશે, ભારતીય ઉદ્યોગને સશક્ત બનાવશે અને વૈશ્વિક સુરક્ષા માળખામાં વિશ્વાસપાત્ર, સક્ષમ અને ભરોસાપાત્ર ભાગીદાર તરીકે ભારતની સ્થિતિને વધુ મજબૂત બનાવશે.

SM/BS/GP/JD

(रिलीज़ आईडी: 2206062) आगंतुक पटल : 12