કેન્દ્રીય પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રી, શ્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવે, આજે NCRના આ શહેરોમાં હવા પ્રદૂષણનો સામનો કરવા માટે ગુરુગ્રામ અને ફરીદાબાદની કાર્ય યોજનાઓની વિગતવાર સમીક્ષા કરવા માટે એક ઉચ્ચ-સ્તરીય બેઠકની અધ્યક્ષતા કરી હતી. આ NCRમાં શહેર-વિશિષ્ટ કાર્ય યોજનાઓ પર આવી સમીક્ષાઓની શ્રેણીમાં બીજી બેઠક હતી, જે મંત્રી દ્વારા 03.12.2025ના રોજ યોજાયેલી અગાઉની સમીક્ષા બેઠક દરમિયાન નિર્દેશિત કર્યા મુજબ નિર્ધારિત પરિમાણો અને નિર્ધારિત ફોર્મેટમાં હાથ ધરવામાં આવી હતી.

બેઠક દરમિયાન, શ્રી યાદવે જૂનો કચરો (Legacy Waste), ટ્રાફિક જામ, ગ્રામીણ રસ્તાઓની નબળી સ્થિતિ અને અર્ધ-શહેરી વિસ્તારોમાં બિલ્ડિંગ પેટા-નિયમોના ઉલ્લંઘન જેવા સતત મુદ્દાઓ પર ચિંતા વ્યક્ત કરી, જે NCR માં પર્યાવરણીય અધોગતિમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપી રહ્યા છે. તેમણે અધિકારીઓને વ્યાપક ક્ષેત્રીય નિરીક્ષણો હાથ ધરવા અને પ્રદૂષણના સ્ત્રોતોને દૂર કરવામાં દૃશ્યમાન અને માપી શકાય તેવા પરિણામો સુનિશ્ચિત કરવા નિર્દેશ આપ્યો. મંત્રીએ પ્રદૂષણના હોટસ્પોટ્સને ઓળખવા, અંતર્ગત કારણોને સમજવા અને લક્ષિત સુધારાત્મક પગલાં અમલમાં મૂકવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે સંબંધિત અધિકારીઓને મંત્રી સ્તરે સમીક્ષા માટે માસિક પગલાં લેવાયેલા અહેવાલો સબમિટ કરવા પણ નિર્દેશ આપ્યો હતો.

મંત્રીએ ગુરુગ્રામ અને ફરીદાબાદમાં પર્યાપ્ત બાંધકામ અને ડિમોલિશન (C&D) કચરાના સંગ્રહ સ્થળો અને પ્રોસેસિંગ સુવિધાઓના અભાવ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે વધુમાં બંને શહેરોના મ્યુનિસિપલ કમિશનરોને મ્યુનિસિપલ સોલિડ વેસ્ટ (MSW)/વારસાગત કચરાના લાંબા સમયથી પડતર મુદ્દાને સંબોધવા માટે સંકલિત કાર્ય યોજનાઓ તૈયાર કરવા અને રસ્તાની ધૂળને નિયંત્રિત કરવા માટે રસ્તાઓના એન્ડ-ટુ-એન્ડ પેવિંગને ઝડપી બનાવવા સૂચના આપી હતી. તેમણે સત્તાવાળાઓને રસ્તાઓ પર ચાલતા અનરજિસ્ટર્ડ અને ડિ-રજિસ્ટર્ડ વાહનોને ઓળખવા અને તેમની સામે કાર્યવાહી કરવા નિર્દેશ આપ્યો હતો. શ્રી યાદવે સેન્ટ્રલ પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડ (CPCB) અને હરિયાણા સ્ટેટ પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડ (HSPCB) ને ફરીદાબાદ અને નૂહના ભાગોમાં તેલ કાઢવા માટે કચરાના ટાયર બાળતા ગેરકાયદેસર એકમો સામે કડક કાર્યવાહી કરવા પણ સૂચના આપી હતી. બંને શહેરોમાં સતત એમ્બિયન્ટ એર ક્વોલિટી મોનિટરિંગ સિસ્ટમ (CAAQMS) સ્ટેશનોના વધારા પર પણ ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો.

શ્રી યાદવે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે પ્રદૂષણનો સામનો કરવો એ એક સામૂહિક જવાબદારી છે અને મિશનના ઉદ્દેશ્યોને હાંસલ કરવામાં જાહેર ભાગીદારીની નિર્ણાયક ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે સૂચવ્યું કે સ્વ-સહાય જૂથો (SHGs) અને જાહેર પ્રતિનિધિઓ સાથેના જોડાણ દ્વારા શહેરી ટીમોની રચના કરીને શહેરી સ્વચ્છતા અભિયાનો મિશન મોડમાં હાથ ધરવા જોઈએ. મંત્રીએ સામૂહિક ભાગીદારી, ખાસ કરીને યુવાનોમાં, પ્રોત્સાહિત કરવા માટે તકનીકી ઉકેલો અપનાવવા, સફાઈ કર્મચારીઓની ક્ષમતા નિર્માણ અને જાહેર વર્તણૂક પરિવર્તન પહેલોને મજબૂત કરવા હાકલ કરી હતી. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે IEC પ્રવૃત્તિઓને ચોક્કસ લક્ષ્ય જૂથો અનુસાર તૈયાર કરવી જોઈએ, જેમાં સંબંધિત કાયદાઓ અને નિયમોની જાગૃતિનો સમાવેશ થાય.

મંત્રીએ ગુરુગ્રામ અને ફરીદાબાદમાં ખુલ્લી જગ્યાઓને હરિયાળીથી વધારવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. મ્યુનિસિપલ સત્તાવાળાઓને રાજ્ય વન વિભાગ સાથે ભાગીદારીમાં દેશી, ગરમી-પ્રતિરોધક અને ઓછા પાણીની જરૂરિયાતવાળી જાતોના ઝાડીઓ અને ઘાસના વાવેતરનું કામ હાથ ધરવા નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો હતો. તેમણે સત્તાવાળાઓને ટ્રાફિક જામના હોટસ્પોટ્સ ઓળખવા અને વાહનોના ઉત્સર્જનને ઘટાડવા માટે સરળતાથી અમલ કરી શકાય તેવા ટૂંકા ગાળાના પગલાં અમલમાં મૂકવા પણ સૂચના આપી, જેમાં બિનજરૂરી પોલીસ બેરિકેડિંગ દૂર કરવા, ગેરકાયદેસર પાર્કિંગ દૂર કરવા અને માળખાગત પાર્કિંગ સુવિધાઓ પ્રદાન કરવાનો સમાવેશ થાય છે. વાહનોના પ્રદૂષણને સંબોધવા માટે વ્યાપક લાંબા ગાળાની યોજનાઓ તૈયાર કરવા પણ નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો હતો.

શ્રી યાદવે ફરીદાબાદની 'ખાડા એમ્બ્યુલન્સ પહેલ' સહિતની અનેક શ્રેષ્ઠ પદ્ધતિઓની પ્રશંસા કરી, જે 72 કલાકની અંદર ખાડાઓ પર સુધારાત્મક પગલાં સુનિશ્ચિત કરે છે, અને NCR શહેરોમાં તેના અનુકરણનું સૂચન કર્યું હતું. ચર્ચા કરાયેલી અન્ય પહેલોમાં મ્યુનિસિપલ સોલિડ વેસ્ટ દૂર કરીને જાહેર ઉદ્યાનો અને ખુલ્લી જગ્યાઓનું પુનર્જીવન, મિયાવાકી વાવેતર તકનીકો અપનાવવી, ગ્રીન સ્મશાનગૃહની સ્થાપના અને જાહેર વાવેતરને સિંચાઈ કરવા માટે ટ્રીટ કરેલા ગંદા પાણીનો પુનઃઉપયોગ સામેલ હતો.

મંત્રીએ નોંધ્યું કે ઓનલાઈન કન્ટીન્યુઅસ એમિશન મોનિટરિંગ સિસ્ટમ્સ (OCEMS) ઇન્સ્ટોલ કરવામાં નિષ્ફળ ગયેલા લગભગ 50 ટકા ઉદ્યોગો - 2,254 એકમોમાંથી 1,151 જેટલા - હરિયાણામાં હાજર છે. તેમણે બિન-અનુપાલનકારી એકમો સામે કડક અમલીકરણ કાર્યવાહી કરવા નિર્દેશ આપ્યો હતો. તેમણે CSR પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા ગુરુગ્રામમાં જળ સંસ્થાઓ અને ઉદ્યાનોને ઓળખવા અને તેનું કાયાકલ્પ કરવા અને જૂની વસાહતોની સ્વચ્છતા અને અપગ્રેડેશન પર કેન્દ્રિત પ્રયાસો કરવા પણ નિર્દેશ આપ્યો હતો.

બેઠકમાં એર ક્વોલિટી મેનેજમેન્ટ કમિશન (CAQM) ના અધ્યક્ષ, પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય અને સેન્ટ્રલ પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડ (CPCB) ના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ, અધ્યક્ષ (UP SPCB), ગુરુગ્રામ, ફરીદાબાદ અને માનેસરના જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ્સ અને મ્યુનિસિપલ કમિશનરોએ હાજરી આપી હતી.

SM/IJ/GP/JD