સરકારે વીજળી ઉત્પાદન માટે કુદરતી ગેસની ઉપલબ્ધતા વધારવા માટે વિવિધ પગલાં લીધાં છે, જેમાં, અન્ય બાબતોની સાથે, પાવર પ્લાન્ટ્સ સાથે સ્થાનિક ગેસ સ્ત્રોતો તેમજ લિક્વિફાઇડ નેચરલ ગેસ (LNG) ટર્મિનલ્સને જોડવા માટે રાષ્ટ્રીય ગેસ ગ્રીડનું વિસ્તરણ, યુનિફાઇડ ટેરિફ દાખલ કરવી, LNG ટર્મિનલ્સની સ્થાપના કરવી, જે સ્થાનિક ગેસ ઉત્પાદકોને PNGRB દ્વારા અધિકૃત ગેસ એક્સચેન્જો દ્વારા તેમના કરાર ક્ષેત્રમાંથી વાર્ષિક 500 mmscm સુધી અથવા વાર્ષિક ઉત્પાદનના 10% (જે વધારે હોય) સુધીના સ્થાનિક ગેસનું વેચાણ કરવાની મંજૂરી આપવી, વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

વધુમાં, સરકારે લિક્વિફાઇડ નેચરલ ગેસ (LNG)ને ઓપન જનરલ લાઇસન્સ (OGL) શ્રેણી હેઠળ મૂક્યું છે. આનાથી ખરીદદારોને તેમની જરૂરિયાત મુજબ સપ્લાયર્સ સાથે પરસ્પર સંમત વ્યાપારી શરતો પર મુક્તપણે LNG આયાત કરવાની મંજૂરી મળે છે. સરકારે LNGની આયાત પર શૂન્ય કસ્ટમ્સ ડ્યુટીની જોગવાઈઓ પણ કરી છે, જો તેનો ઉપયોગ વીજળી અધિનિયમ, 2003 (2003નો 36)ની કલમ 2(28)માં વ્યાખ્યાયિત જનરેટિંગ કંપની દ્વારા વિદ્યુત ઊર્જા સપ્લાય કરવા અથવા ગ્રીડને વિદ્યુત ઊર્જા સપ્લાય કરવાના વ્યવસાયમાં જોડાવા માટે કરવામાં આવે. ગેસ આધારિત પાવર પ્લાન્ટ્સ LNG આયાત કરવા, વીજળી ઉત્પન્ન કરવા અને ગ્રાહકોને વેચવા માટે સ્વતંત્ર છે.

સરકારે પ્રાથમિક ઊર્જા મિશ્રણમાં કુદરતી ગેસનો હિસ્સો વધારવા માટે બહુવિધ પગલાં લીધાં છે. આમાં, અન્ય બાબતોની સાથે, રાષ્ટ્રીય ગેસ ગ્રીડ પાઇપલાઇનનું વિસ્તરણ, સિટી ગેસ ડિસ્ટ્રિબ્યુશન (CGD) નેટવર્કનું વિસ્તરણ, લિક્વિફાઇડ નેચરલ ગેસ (LNG) ટર્મિનલ્સની સ્થાપના, પ્રાયોરિટી સેક્ટર તરીકે કોમ્પ્રેસ્ડ નેચરલ ગેસ (પરિવહન) / પાઇપ્ડ નેચરલ ગેસ (ઘરેલું) [CNG(T)/PNG(D)] ને સ્થાનિક ગેસની ફાળવણી, હાઇ પ્રેશર/હાઇ ટેમ્પરેચર વિસ્તારો, ડીપ વોટર અને અલ્ટ્રા-ડીપ વોટરમાંથી અને કોલ સીમ્સમાંથી ઉત્પાદિત ગેસ માટે સીલિંગ પ્રાઇસ સાથે માર્કેટિંગ અને પ્રાઇસિંગની સ્વતંત્રતા આપવી, CBG ને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પોષણક્ષમ પરિવહન તરફ ટકાઉ વિકલ્પ (SATAT) પહેલો વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

સ્થાનિક ગેસ ઉત્પાદન વધારવા માટે, ભારત સરકારે પ્રોડક્શન શેરિંગ મિકેનિઝમમાંથી રેવન્યુ શેરિંગ મિકેનિઝમ તરફ બદલાવ કરીને એક્સપ્લોરેશન એકરેજના એવોર્ડ માટે હાઇડ્રોકાર્બન એક્સપ્લોરેશન એન્ડ લાઇસન્સિંગ પોલિસી (HELP) ને અધિસૂચિત કરી છે. સરકારે વધુમાં કોલ બેડ મિથેન (CBM) ના વહેલા મુદ્રીકરણ (Monetization) માટે નીતિ માળખું (2017), ડિસ્કવર્ડ સ્મોલ ફિલ્ડ પોલિસી (2018), અને 2019 માં નીતિ સુધારાઓ અધિસૂચિત કર્યા, જ્યાં "ઇઝ ઓફ ડુઇંગ બિઝનેસ" ને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ઘણી પ્રક્રિયાઓ અને મંજૂરીઓમાં છૂટછાટ આપવામાં આવી, વિંડફોલ ગેઇન્સ સિવાય કેટેગરી II અને III પ્રકારના બેસિનમાંથી રેવન્યુ શેર દૂર કરવામાં આવ્યો, ડીપ અને અલ્ટ્રા-ડીપ બ્લોક્સ માટે 7 વર્ષની રોયલ્ટી હોલિડે, ડીપવોટર અને અલ્ટ્રા-ડીપ વોટર બ્લોક્સ માટે સહાયક રોયલ્ટી દરો, અને કુદરતી ગેસ માટે માર્કેટિંગ અને પ્રાઇસિંગ સ્વતંત્રતા સાથે ક્ષેત્રોના વહેલા મુદ્રીકરણ માટે નાણાકીય પ્રોત્સાહનો પ્રદાન કરવામાં આવ્યા છે. વધુમાં, સરકારે 2020 માં ઇ-બિડિંગ સિસ્ટમ દ્વારા બજાર કિંમત શોધવાની મંજૂરી આપી અને 2023 માં ઓઇલ એન્ડ નેચરલ ગેસ કોર્પોરેશન લિમિટેડ અને ઓઇલ ઇન્ડિયા લિમિટેડના નોમિનેશન ક્ષેત્રોમાંથી નવા કુવા અને વેલ ઇન્ટરવેન્શન્સ દ્વારા ઉત્પાદિત ગેસ માટે એડમિનિસ્ટર્ડ પ્રાઇસ મિકેનિઝમ (APM) કિંમતો પર 20% પ્રીમિયમ ની મંજૂરી આપી.

વીજળી મંત્રાલયે જાણ કરી છે કે વીજળી ઉત્પાદનના ઊંચા ખર્ચને કારણે દેશમાં હાલના ગેસ આધારિત પ્લાન્ટ્સ (GBPs) નો ઓછો ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે. સંકટના સમયગાળા દરમિયાન વધેલી માંગને પહોંચી વળવા માટે, વીજળી મંત્રાલયે 2023, 2024 અને 2025 માં પીક ડિમાન્ડના સમયગાળા દરમિયાન સ્પર્ધાત્મક બિડિંગ દ્વારા GBPs માંથી વીજળીની ખરીદી માટે યોજનાઓ અમલમાં મૂકી. પસંદ કરાયેલ GBPs ને ન્યૂનતમ ઓફ-ટેક ગેરંટી (MGO) પ્રદાન કરવામાં આવી છે. 2023 (એપ્રિલ-જૂન 2023), 2024 (માર્ચ-જૂન 2024) અને 2025 (માર્ચ-ઓક્ટોબર 2025) ના સંકટના સમયગાળા દરમિયાન, આ યોજનાઓ હેઠળ પસંદ કરાયેલ GBPs માંથી ખરીદાયેલ ઊર્જા અનુક્રમે 317 MU, 482 MU અને 1,477 MU હતી. આ યોજનાએ, અન્ય બાબતોની સાથે, ગેસ આધારિત સંપત્તિઓના ઉપયોગમાં સુધારો કરવામાં મદદ કરી, ગ્રીડને વધારાનો પીક સપોર્ટ પૂરો પાડ્યો, અને વધેલી માંગના સમયગાળા દરમિયાન સિસ્ટમની વિશ્વસનીયતા જાળવવામાં યોગદાન આપ્યું. ગેસ આધારિત પાવર પ્લાન્ટ્સનો PLF (પ્લાન્ટ લોડ ફેક્ટર) 2022-23 દરમિયાન 11.4% થી વધીને 2024-25 દરમિયાન લગભગ 15% થયો છે.

વધુમાં, વીજળી મંત્રાલયે 26મી મે 2025 થી 30મી જૂન 2025 અને 1લી મે 2024 થી 30મી જૂન 2024 ના સમયગાળા દરમિયાન ગેસ આધારિત સ્ટેશનોમાંથી ઉત્પાદનને મહત્તમ કરવા માટે વીજળી અધિનિયમની કલમ 11 હેઠળ નિર્દેશો જારી કર્યા છે.

ગેસ આધારિત વીજળી ઉત્પાદનને વેગ આપવા અને ગેસ આધારિત પ્લાન્ટ્સના પ્લાન્ટ લોડ ફેક્ટર (PLF) માં સુધારો કરવા માટેની નીતિગત પહેલો ઊર્જા મિશ્રણમાં વૈવિધ્યીકરણ કરીને અને કોલસા તથા તેલ પરની નિર્ભરતા ઘટાડીને ઊર્જા સુરક્ષાને મજબૂત બનાવવાની અપેક્ષા છે.

આ માહિતી આજે લોકસભામાં એક લેખિત જવાબમાં પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રાલયના રાજ્ય મંત્રી શ્રી સુરેશ ગોપી દ્વારા આપવામાં આવી હતી.

SM/JY/GP/JD

(रिलीज़ आईडी: 2202640) आगंतुक पटल : 11