ਕੇਂਦਰੀ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਵਣ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਮੰਤਰੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਭੂਪੇਂਦਰ ਯਾਦਵ, ਕੇਂਦਰੀ ਹਾਊਸਿੰਗ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਮੰਤਰੀ; ਸ਼੍ਰੀ ਮਨੋਹਰ ਲਾਲ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ 'ਏਕ ਪੇੜ ਮਾਂ ਕੇ ਨਾਮ' ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ 'ਮਾਤਰੀ ਵਣ' ਪਹਿਲ ਦੀ ਰਸਮੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪਹਿਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਇੱਕ ਹਰਿਤ ਵਿਰਾਸਤ ( green legacy)  ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਗਮ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਅੱਜ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਵਣ ਮਹੋਤਸਵ 2025 ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਵਣ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਓ ਨਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਪਤਵੰਤਿਆਂ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਜਨ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੌਰਾਨ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। 

'ਮਾਤਰੀ ਵਣ' ਪਹਿਲ - ਇੱਕ ਥੀਮ-ਅਧਾਰਿਤ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਣ ਕਵਰ ਹੈ ਜੋ ਕੁਦਰਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹਰੇ ਭਰੇ ਯਤਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੱਛ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ  ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ-ਫਰੀਦਾਬਾਦ ਸੜਕ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਰਾਵਲੀ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 750 ਏਕੜ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ, ਜਨਤਕ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਥਿਰਤਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਏਗੀ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਸੀਐਸਆਰ ਭਾਈਵਾਲਾਂ, ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟ ਵੈਲਫੇਅਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਾਂ (ਆਰਡਬਲਿਊਏ), ਐਨਜੀਓਜ਼, ਬਹੁ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ (ਐਮਐਨਸੀ), ਸਕੂਲੀ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ-ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ, ਸ਼੍ਰੀ ਮਨੋਹਰ ਲਾਲ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਕਾਰਬਨ ਨਿਕਾਸੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਕਾਰਬਨ ਕੈਪਚਰ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਵਣ ਮਿੱਤਰ ਬਣਨ ਲਈ ਹੋਰ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨੌਨ-ਫੌਸਿਲ ਫਿਊਲ ਅਧਾਰਿਤ ਬਿਜਲੀ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਵਧਦਾ ਹਿੱਸਾ ਕਾਰਬਨ ਨਿਕਾਸੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਅੱਗੇ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਊਰਜਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 50% ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਵਰਗੇ ਮੈਟਰੋ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਹਰਿਤ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸਫਾਰੀ ਰਾਹੀਂ ਈਕੋ-ਟੂਰਿਜ਼ਮ, ਥੀਮ-ਅਧਾਰਿਤ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਪਾਰਕਾਂ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਮੋਹਰੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਉਦਾਹਰਣ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਸ਼੍ਰੀ ਭੂਪੇਂਦਰ ਯਾਦਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ 'ਮਾਤਰੀ ਵਣ' ਹਰਿਤ ਕਵਰ ਪੂਰੇ ਦਿੱਲੀ ਐਨਸੀਆਰ ਲਈ ਦਿਲ ਅਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਜੰਗਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੰਡਿਆਲੀ ਝਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਢਕੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਰਾਵਲੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਲਗਾ ਕੇ 'ਮਾਤਰੀ ਵਣ' ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਜਨਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨਾਗਰਿਕ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਮੁਕਤ ਜੀਵਨ ਜੀਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ। ਸ਼੍ਰੀ ਯਾਦਵ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਇੱਕ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਹਰਿਆ-ਭਰਿਆ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ 'ਆਦਰਸ਼ ਮਿਲੇਨੀਅਮ ਸਿਟੀ' ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹੋਵੇਗਾ।

ਸ਼੍ਰੀ ਯਾਦਵ ਨੇ ਅਰਾਵਲੀ ਨੂੰ ਹਰਿਆ ਭਰਿਆ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਲਗਾ ਕੇ ਪਹਾੜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਿਵੇਂ 'ਏਕ ਪੇੜ ਮਾ ਕੇ ਨਾਮ' ਪਹਿਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਧੀਨ ਮਾਂ ਕੁਦਰਤ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮੋਹਰੀ ਯਤਨ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਿਸ਼ਨ ਲਾਈਫ ਦੇ ਤਹਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ- ਭੋਜਨ ਬਚਾਓ, ਪਾਣੀ ਬਚਾਓ, ਊਰਜਾ ਬਚਾਓ, ਠੋਸ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਈ-ਕੂੜਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਸਿੰਗਲ ਯੂਜ਼ ਪਲਾਸਟਿਕ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ, ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਜੋ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ 'ਮਾਤਰੀ ਵੈਨ' ਪਹਿਲਕਦਮੀ

'ਮਾਤਰੀ ਵੈਨ' ਦੇ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ-ਫਰੀਦਾਬਾਦ ਸੜਕ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਬੁਲੀ ਕਿੱਕਰ (ਪ੍ਰੋਸੋਪਿਸ ਜੂਲੀਫਲੋਰਾ) ਵਰਗੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਝਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਢੱਕ/ਅਮਲਤਾਸ਼ ਦੇ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਅਰਾਵਲੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਥੀਮ-ਅਧਾਰਿਤ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਾਗ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਰਗਦ, ਪੀਪਲ, ਗੁੱਲਰ, ਬਿਲ ਪੱਤਰ, ਇਮਲੀ, ਪਿਲਖਨ, ਨਿੰਮ, ਢੱਕ, ਸੇਮਲ, ਖਿਰਨੀ, ਦੇਸੀ ਕਦਮ, ਅਮਲਤਾਸ਼, ਬਾਂਸ, ਅਰਾਵਲੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਢੌਕ, ਸਲਾਰ, ਕੁੱਲੂ, ਖੈਰੀ ਅਤੇ ਗੋਆ ਖੈਰ, ਗੰਗੇਰਨ, ਮਰੋਦ ਫਾਲੀ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਲਗਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇਗਾ।

ਮਾਤਰੀ ਵੈਨ ਵਿੱਚ ਥੀਮ-ਅਧਾਰਿਤ ਪਲਾਂਟੇਸ਼ਨ ਗਾਰਡਨ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਾਏ ਜਾਣਗੇ:

·         ਬੋਧੀ ਵਾਟਿਕਾ : ਬਰਗਾੜ, ਪੀਪਾਕ, ਗੁੱਲਰ, ਪਿਲਖਨ ਦਾ ਉਪਵਣ 

·         ਬੈਂਬੂਸੈਟਮ : ਬਾਂਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ

·         ਅਰਾਵਲੀ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਆਰਬੋਰੇਟਮ

·         ਪੁਸ਼ਪ ਵਾਟਿਕਾ : ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ

·         ਸੁਗੰਧ ਵਾਟਿਕਾ : ਖੁਸ਼ਬੂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ

·         ਔਸ਼ਧੀ ਪੌਦੇ ਵਾਟਿਕਾ

·         ਨਕਸ਼ਤਰ ਵਾਟਿਕਾ

·         ਰਾਸ਼ੀ ਵਾਟਿਕਾ

·         ਕੈਕਟਸ ਗਾਰਡਨ

·         ਤਿਤਲੀ ਦਾ ਬਾਗ਼

ਮਾਤਰੀ ਵੈਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਪਥ, ਸਾਈਕਲ ਟ੍ਰੈਕ, ਯੋਗਾ ਸਥਾਨ, ਬੈਠਣ ਦੀਆਂ ਥਾਵਾਂ/ਗਜਬੋਸ, ਜਨਤਕ ਸਹੂਲਤਾਂ, ਚਾਰ ਕੋਨਿਆਂ 'ਤੇ ਪਾਰਕਿੰਗ, ਟ੍ਰੀਟਿਡ ਵਾਟਰ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ/ਮਿਸਟਿੰਗ/ਛਿੜਕਾਅ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਜਲ ਸਰੋਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿਨ ਵਿੱਚ, ਪਤਵੰਤਿਆਂ ਨੇ ਅਰਾਵਲੀ ਜੰਗਲ ਸਫਾਰੀ ਪਾਰਕ ਦਾ ਵੀ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲਿਆ ਅਤੇ HSIIDC ਦੁਆਰਾ ਪਛਾਣੇ ਗਏ 5 ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਆਈਐਮਟੀ (IMT) ਮਾਨੇਸਰ ਵਿਖੇ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।

    

  

**********

ਵੀਐਮ/ਐਸਕੇ

(Release ID: 2151901)