પંચાયતી રાજ મંત્રાલયના સચિવ શ્રી વિવેક ભારદ્વાજે આજે ભારતીય જાહેર વહીવટ સંસ્થા (IIPA), નવી દિલ્હી ખાતે " જનરેશન ઓફ ઓઉન સોર્સ રેવન્યૂ બાય ગ્રામ પંચાયત" વિષય પર તાલીમ આપનારાઓ (TOT) કાર્યક્રમનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. ઉદ્ઘાટન સત્રમાં IIM અમદાવાદના ફેકલ્ટી સભ્યો, IIPAના અધિકારીઓ, 16 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના નામાંકિત માસ્ટર ટ્રેનર્સ અને મંત્રાલયના અન્ય વરિષ્ઠ અધિકારીઓએ હાજરી આપી હતી. આ ત્રણ દિવસીય તાલીમ કાર્યક્રમનું આયોજન મંત્રાલય દ્વારા રાષ્ટ્રીય ગ્રામ સ્વરાજ અભિયાન (RGSA) હેઠળ IIM અમદાવાદના સહયોગથી પંચાયતોને આર્થિક રીતે આત્મનિર્ભર અને વિકાસ માટે તૈયાર સંસ્થાઓ બનાવવાના પ્રાથમિક ઉદ્દેશ્ય સાથે કરવામાં આવી રહ્યું છે.

શ્રી વિવેક ભારદ્વાજે તેમના મુખ્ય ભાષણમાં આત્મનિર્ભર પંચાયતોના નિર્માણના રાષ્ટ્રીય દ્રષ્ટિકોણની રૂપરેખા આપી અને તે લક્ષ્યને પ્રાપ્ત કરવા માટે પોતાના સ્ત્રોત આવક (OSR)ને એક મહત્વપૂર્ણ સ્તંભ તરીકે પ્રકાશિત કર્યો. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે પંચાયતોની પોતાની આવક ઉત્પન્ન કરવાની અને તેનું સંચાલન કરવાની ક્ષમતા ફક્ત નાણાકીય ચિંતા જ નથી, પરંતુ તેમના નેતૃત્વ, જાહેર વિશ્વસનીયતા અને સંસ્થાકીય પરિપક્વતાનું પ્રતિબિંબ પણ છે. ટીઓટીને જ્ઞાનને વ્યવહારમાં રૂપાંતરિત કરવા માટે એક પ્લેટફોર્મ તરીકે વર્ણવતા, તેમણે તમામ સહભાગીઓને સ્થાનિક નવીનતા અને સમુદાય ભાગીદારી દ્વારા નાણાકીય સ્વાયત્તતાને પ્રોત્સાહન આપતી અમલીકરણયોગ્ય વ્યૂહરચનાઓ સાથે પોતપોતાના રાજ્યોમાં પાછા ફરવા વિનંતી કરી હતી. શ્રી ભારદ્વાજે એક મજબૂત, સંશોધન-આધારિત અને ક્ષેત્ર-યોગ્ય તાલીમ મોડ્યુલ બનાવવામાં IIM અમદાવાદના નોંધપાત્ર યોગદાનનો સ્વીકાર કર્યો અને આ કાર્યસૂચિને મિશન મોડમાં આગળ વધારવા માટે રાજ્યો અને ક્ષેત્ર-સ્તરના કાર્યકરોની મજબૂત સંડોવણી માટે હાકલ કરી હતી. તેમણે તમામ ભાગ લેનારા રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને પંચાયત સ્તરે મહેસૂલ આયોજનને સંસ્થાકીય બનાવીને, મંત્રાલય દ્વારા વિકસાવવામાં આવી રહેલા મોડેલ ફ્રેમવર્કને અપનાવીને અને રાજ્ય અને જિલ્લા સ્તરે સમાન તાલીમનો વ્યવસ્થિત રીતે અમલ કરીને પ્રશિક્ષકોની તાલીમમાંથી શીખ મેળવવા માટે હાકલ કરી હતી. આ પહેલનો હેતુ દેશભરમાં સારી રીતે પ્રશિક્ષિત સંસાધન વ્યક્તિઓ અને નાણાકીય રીતે જાગૃત પંચાયત કાર્યકરોનું મજબૂત નેટવર્ક બનાવવાનો છે. આનાથી એવી પંચાયતો બનાવવાનો માર્ગ મોકળો થશે જે નાણાકીય રીતે સ્થિતિસ્થાપક, વહીવટી રીતે જવાબદાર અને વિકાસ માટે તૈયાર હોય, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું.

અધિક સચિવ, MoPR શ્રી સુશીલ કુમાર લોહાનીએ નાણાકીય સશક્તિકરણ દ્વારા પંચાયતોને મજબૂત બનાવવા માટે મંત્રાલયની પહેલો વિશે વિગતવાર જણાવ્યું હતું. તેમણે માહિતી આપી કે સંબંધિત રાજ્ય-સ્તરીય કાયદાઓની વિગતવાર સમીક્ષા પછી મોડેલ OSR નિયમો બનાવવામાં આવી રહ્યા છે. વધુમાં, સ્થાનિક સંદર્ભોને અનુરૂપ ડિજિટલ કર વસૂલાત પોર્ટલ વિકસાવવામાં આવી રહ્યું છે, જે વસૂલાત, જવાબદારી અને ડિજિટલ એકીકરણને સરળ બનાવવા માટે વિકસાવવામાં આવી રહ્યું છે. શ્રી લોહાનીએ જણાવ્યું હતું કે ટીઓટી પંચાયતી રાજ પ્રણાલીમાં OSR ક્ષમતા વધારવા માટે એક પ્લેટફોર્મ તરીકે સેવા આપશે.

તાલીમ મોડ્યુલો IIM અમદાવાદ દ્વારા વિકસાવવામાં આવ્યા છે અને ફેકલ્ટી દ્વારા આપવામાં આવી રહ્યા છે. અભ્યાસક્રમ વ્યવહારુ એપ્લિકેશન, વર્તણૂકીય આંતરદૃષ્ટિ અને સહયોગી શિક્ષણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે રચાયેલ છે. આ કાર્યક્રમ મુખ્ય વિષયોના ક્ષેત્રોને આવરી લે છે: (i) પોતાના સ્ત્રોત આવકના પાયા (OSR) (ii) OSR ને વધારવા માટે વ્યૂહાત્મક અભિગમો  (iii) સુધારેલા કર વસૂલાત માટે વર્તણૂકીય વિજ્ઞાન (iv) ગ્રામીણ વિકાસ માટે OSR નો ઉપયોગ (v) વર્તણૂકીય વિજ્ઞાન અને નવીન ધિરાણ (vi) નવીન પ્રોજેક્ટ ફાઇનાન્સિંગ વિકલ્પોનું અન્વેષણ (vii) ટકાઉપણું માટે મહેસૂલ આગાહી અને આયોજન (viii) મહેસૂલ વૃદ્ધિ માટે SWOT વિશ્લેષણ (ix) અસરકારક GPDP અમલીકરણ માટે પ્રોજેક્ટ મેનેજમેન્ટ.

સહભાગીઓને સંબોધતા, IIM અમદાવાદના પ્રો. રંજન કુમાર ઘોષે પંચાયત પ્રવચનમાં OSR ને મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવવામાં મંત્રાલયના વિઝન અને નેતૃત્વની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે આ કાર્યક્રમને સહભાગીઓ માટે સ્થાનિક શાસનને ફક્ત વહીવટી પાલન તરીકે જ નહીં પરંતુ સ્થાનિક ક્ષમતા, નાગરિક જોડાણ અને નાણાકીય સ્વતંત્રતા પર આધારિત સક્રિય આયોજન તરીકે ફરીથી વ્યાખ્યાયિત કરવાની તક ગણાવી હતી. દેશના વિવિધ ભાગોમાંથી ગ્રામ પંચાયતોના અનેક કેસ સ્ટડીઝે ઓડિશા, ગુજરાત, ગોવા, ઉત્તર પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ અને અન્યત્ર નવીન પ્રથાઓ સહિત પ્રશંસનીય OSR કામગીરી દર્શાવી છે.

વર્તમાન તાલીમમાં 16 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાંથી 65 માસ્ટર ટ્રેનર્સ સામેલ છે અને ત્યારબાદ બાકીના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો માટે જુલાઈ 2025ની શરૂઆતમાં બીજો તાલીમ કાર્યક્રમ યોજાશે. આ તાલીમોનો હેતુ ગુણાકાર અસર પેદા કરવાનો છે. જ્યાં પ્રશિક્ષિત સહભાગીઓ રાજ્ય-સ્તરીય અમલીકરણ અને સંદર્ભિત અનુકૂલનને ટેકો આપશે. OSR પર પ્રશિક્ષકોની આ તાલીમ દેશભરમાં મજબૂત, પ્રતિભાવશીલ અને નાણાકીય રીતે સક્ષમ પંચાયતો બનાવવા માટે એક વ્યવસ્થિત અને સ્વપ્નદ્રષ્ટા પહેલ દર્શાવે છે.

AP/IJ/GP/JD

(Release ID: 2139052)