राष्ट्रीय जलमार्ग कायदा, 2016 अंतर्गत महाराष्ट्रात एकूण 3089 किलोमीटर लांबीचे 15 जलमार्ग घोषित करण्यात आले आहेत. या राष्ट्रीय जलमार्गांची सविस्तर माहिती परिशिष्ट-1 मध्ये दिली आहे. यापैकी 6 राष्ट्रीय जलमार्गांची एकूण 530 किलोमीटर लांबी कार्यान्वित आहे. कार्यान्वित राष्ट्रीय जलमार्ग (एनडब्ल्यू) पुढीलप्रमाणे आहेत एनडब्ल्यू-10 (अंबा नदी), एनडब्ल्यू-53 (कल्याण- ठाणे- मुंबई जलमार्ग, वसई खाडी आणि उल्हास नदी), एनडब्ल्यू-83 (राजपुरी खाडी), एनडब्ल्यू-85 (रेवदंडा खाडी आणि कुंडलिका नदी), एनडब्ल्यू-91 (शास्त्री नदी – जयगड खाडी) आणि एनडब्ल्यू-73 (नर्मदा नदी).

निधी वाटप, वापर आणि वेळापत्रकाबाबत सविस्तर माहिती परिशिष्ट-2 मध्ये दिली आहे.

राष्ट्रीय जलमार्ग कायदा, 2016 अंतर्गत जाहीर केलेल्या राष्ट्रीय जलमार्गांचा विकासावर सरकारने लक्ष केंद्रीत केले आहे.

महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय जलमार्गांच्या विकासाचा कोणताही प्रस्ताव मंजुरीसाठी सरकारकडे प्रलंबित  राहिलेला नाही.

भूप्रदेशांतर्गत जल वाहतुकीचा पर्याय वाहतुकीच्या इतर पर्यायांच्या जसे की रस्ते, रेल्वे यांच्या तुलनेत स्वस्त आहे आणि माल वाहतूक या पर्यायाकडे वळविल्यास वाहतूक खर्चात कपात करता येऊ शकते. तापी नदी (एनडब्ल्यू-100) च्या काठाने मोठे औद्योगिकरण होत आहे, अंबा नदी (एनडब्ल्यू-10), जयगड खाडी व शास्त्री नदी (एनडब्ल्यू-91) ही  भूप्रदेशांतर्गत दरवर्षी 98.67 एमएमटी मालवाहतूक शक्य करण्यातील मुख्य जलमार्गांची उदाहरणे आहेत. हे राष्ट्रीय जलमार्ग स्थानिक किनाऱ्यामागील भूप्रदेश आणि एक्झिम गेटवेजना जोडून घेतात. प्राथमिकतः सध्या रायगड, मुंबई आणि रत्नागिरी जिल्हे लाभार्थी आहेत.

परिशिष्ट – 1

महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय जलमार्गांची सविस्तर माहिती

S.No	NW	River	Length (Km)
	NW10	Amba River	45
	NW28	Dabhol creek-Vashishti River	45
	NW53	Kalyan-Thane-Mumbai Waterway, Vasai Creek and Ulhas River	145
	NW72	Nag River	60
	NW83	Rajpuri creek	31
	NW85	Revdanda creek and Kundalika River	31
	NW89	Savitri River and Bankot creek	46
	NW91	Shastri River-Jaigad creek	52
	NW100	Tapi River	436
	NW70	Manjara River	242
	NW78	Penganga River-Wardha River	265
	NW109	Wainganga River-Pranahita River	164
	NW 73	Narmada River	226
	NW 4 (part)	Godavari River	1202
	NW 11	Arunavati – Aran River system	99

 

परिशिष्ट – 2

महाराष्ट्रातील राष्ट्रीय जलमार्गांसाठी निधी वाटप, वापर आणि वेळापत्रकाबाबत सविस्तर माहिती

S.No	Description	Fund Allocation FY 2024-25 (in Rs.)	Fund Allocation FY 2025-26 (in Rs.)	Funds Utilization	Timeline
(a)	Supporting Infrastructure (Dredging/ Channel Marking/ Bandalling/ Navigational Aids and RIS-V)	1.34 crore	14.76 crore	No payment made as the work has recently been awarded	December 2025
b)	Hydrographic Survey	0.34 crore	0.22 crore	No payment made as the work has recently been awarded	December 2025
(c)	Cargo Promotion	0.00 crore	0.20 crore	No payment made as the work has recently been awarded	December 2025
(d)	Miscellaneous Expenditure (Administrative expenses, training & capacity building, office establishment, periodic evaluation, Crisis Management Plan, contingencies PMU etc	1.70 crore	4.14 crore	No payment made as the work has recently been awarded	December 2025
	Total Approved for Maha NWs:	3.38 crore	19.32 crore

 

ही माहिती केंद्रीय बंदर, नौवहन आणि जलमार्ग मंत्री सर्बानंद सोनोवाल यांनी आज लोकसभेत एका प्रश्नाच्या लेखी उत्तरात दिली.

***

S.Kakade/R.Bedekar/P.Kor

 

सोशल मिडियावर आम्हाला फॉलो करा: @PIBMumbai    /PIBMumbai    /pibmumbai  pibmumbai[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2084354) Visitor Counter : 69