સંસ્કૃતિ મંત્રાલય
પાલીને શાસ્ત્રીય ભાષાનો દરજ્જો એનાયત
Posted On:
04 OCT 2024 4:44PM by PIB Ahmedabad
પરિચય
ભારત વિવિધ સંસ્કૃતિઓ, પરંપરાઓ અને ભાષાઓની ભૂમિ છે, જે દરેકમાં સાહિત્યનો સમૃદ્ધ ભંડાર છે, જે રાષ્ટ્રના વિશાળ ઇતિહાસને પ્રતિબિંબિત કરે છે. ભાષાઓ ભારતના સાંસ્કૃતિક વારસાનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ છે અને સદીઓથી તેની ઐતિહાસિક ઓળખને આકાર આપ્યો છે. આવી જ એક પ્રાચીન ભાષા છે પાલી, જેને તાજેતરમાં જ ભારત સરકાર દ્વારા શાસ્ત્રીય ભાષાનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો છે. આ માન્યતા પાલીના સાહિત્યિક મહત્વને પ્રકાશિત કરે છે. પાલીની સાથે સાથે અન્ય ચાર ભાષાઓને પણ શાસ્ત્રીય ભાષાઓની પ્રતિષ્ઠિત યાદીમાં ઉમેરવામાં આવી છે. આ તેના ભાષાકીય વારસાને જાળવવાની ભારતની પ્રતિબદ્ધતાને પ્રકાશિત કરે છે.
ઐતિહાસિક પાર્શ્વભાગ
"પાલી ભાષા" અથવા "પાલી ભાષા" શબ્દ એક આધુનિક નવ્ય પ્રયોગ છે, અને તેનું ચોક્કસ મૂળ વિદ્વાનોમાં ચર્ચાનો વિષય છે. 6ઠ્ઠી કે 7મી સદી સુધી, પાલી તરીકે ઓળખાતી કોઈ ચોક્કસ ભાષા નહોતી. પાલીના સૌથી પ્રાચીન સંદર્ભો બૌદ્ધ વિદ્વાન બુદ્ધઘોસાના ભાષ્યોમાં જોવા મળે છે. પાલીની ઉત્પત્તિને લગતા અનેક સિદ્ધાંતો બહાર આવ્યા છે. મેક્સ વોલેઝર (જર્મન ઇન્ડોલોજિસ્ટ)એ સૂચવ્યું હતું કે પાલી "પાતાલ" અથવા "પડાલી" માંથી ઉતરી આવી છે, જે સંભવતઃ પાટલીપુત્રની ભાષા સાથે જોડાણ સૂચવે છે. આર.સી. ચાઈલ્ડર્સ (બ્રિટીશ પ્રાચ્યવિદ્યાના નિષ્ણાત અને પ્રથમ પાલી-અંગ્રેજી શબ્દકોશના સંકલનકાર) માનતા હતા કે પાલી એ સામાન્ય લોકો દ્વારા બોલાતી સ્થાનિક ભાષા છે. તે જ સમયે, જેમ્સ એલ્વિસે (સિલોનના કોલોનિયલ યુગના ધારાસભ્ય) તેને ગૌતમ બુદ્ધના સમયમાં પ્રચલિત મગધની ભાષા તરીકે ઓળખાવી હતી. અલ્વિસે એવી દલીલ કરી હતી કે માગધી એ પાલીનું મૂળ નામ હતું, અને સમ્રાટ અશોકના સમય સુધી તેનો વ્યાપકપણે ઉપયોગ થતો હતો.
પ્રાચીન ભારતના ઇતિહાસની પુનઃરચના માટે પાલીનો અભ્યાસ નિર્ણાયક છે, કારણ કે તેનું સાહિત્ય એવી સામગ્રીથી સમૃદ્ધ છે જે ભૂતકાળની મૂલ્યવાન સમજ પૂરી પાડે છે. જો કે, ઘણા પાલી ગ્રંથો હસ્તપ્રતોમાં છુપાયેલા છે જે સરળતાથી સુલભ નથી. પાલીનો અભ્યાસ શ્રીલંકા, મ્યાનમાર, થાઇલેન્ડ જેવા બૌદ્ધ દેશો અને ચિત્તાગોંગ, જાપાન, કોરિયા, તિબેટ, ચીન અને મોંગોલિયા જેવા પ્રદેશોમાં કરવામાં આવે છે, જ્યાં મોટાભાગના બૌદ્ધો વસે છે.
પાલી ભાષાનું સાહિત્યિક યોગદાન
પાલી એ વિવિધ બોલીઓમાંથી વણાયેલી એક સમૃદ્ધ ચાકળા છે, જેને પ્રાચીન ભારતમાં બૌદ્ધ અને જૈન સંપ્રદાયો દ્વારા તેમની પવિત્ર ભાષાઓ તરીકે અપનાવવામાં આવી છે. ઈ.સ. પૂર્વે 500ની આસપાસ વસતા ભગવાન બુદ્ધે પાલીનો ઉપયોગ પોતાના ઉપદેશો આપવા માટે કર્યો હતો અને તેને તેમના ઉપદેશોના પ્રસાર માટેનું મૂળભૂત માધ્યમ બનાવ્યું હતું. બૌદ્ધ કેનોનિકલ સાહિત્યનું સમગ્ર ભંડોળ પાલીમાં રચાયેલું છે, ખાસ કરીને ટિપિટાક, જેનો અનુવાદ "થ્રીફોલ્ડ બાસ્કેટ" થાય છે.
- પ્રથમ બાસ્કેટ, વિનય પિતાક, બૌદ્ધ સાધુઓ માટે મઠવાસી નિયમોની રૂપરેખા આપે છે, જે નૈતિક આચરણ અને સામુદાયિક જીવન માટે એક માળખું પૂરું પાડે છે.
- દ્વિતિય બાસ્કેટ, સુત્તા પિતાકા, એ તેમના ડહાપણ અને દાર્શનિક આંતરદૃષ્ટિને સમાવી લેતા, બુદ્ધને આભારી ભાષણો અને સંવાદોનો ખજાનો છે.
- છેલ્લે, અભિધામ્મ પિતાકા નૈતિકતા, મનોવિજ્ઞાન અને જ્ઞાનના સિદ્ધાંતને લગતા વિવિધ વિષયો પર ધ્યાન આપે છે, જે મન અને વાસ્તવિકતાનું ગહન વિશ્લેષણ પ્રદાન કરે છે.
કેનોનિકલ ગ્રંથો ઉપરાંત, પાલી સાહિત્યમાં જાતક કથાઓનો સમાવેશ થાય છે, જે બિન-પ્રમાણભૂત કથાઓ છે, જે બોધિસત્વ અથવા ભાવિ બુદ્ધ તરીકે બુદ્ધના પૂર્વજન્મની વાર્તાઓનું વર્ણન કરે છે. આ વર્ણનો ભારતીય જનતાના સામાન્ય વારસા સાથે પ્રતિબિંબિત થાય છે, જે સહિયારા નૈતિક મૂલ્યો અને સાંસ્કૃતિક પરંપરાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે. સંયુક્તપણે, આ સાહિત્યિક યોગદાન પ્રાચીન ભારતીય વિચાર અને આધ્યાત્મિકતાના સંરક્ષણ અને પ્રસારમાં એક મહત્વપૂર્ણ ભાષા તરીકે પાલીના મહત્વને રેખાંકિત કરે છે.
પાલી માટે શાસ્ત્રીય ભાષાની સ્થિતિનું મહત્વ
પાલીને શાસ્ત્રીય ભાષાનો દરજ્જો આપીને, લાંબા સમયથી ખોવાયેલી ભાષા પુનરુત્થાન માટે તૈયાર છે. આ માન્યતા સરકારને પાલીને પ્રોત્સાહન અને સંરક્ષણ માટે વિવિધ યોજનાઓ વિકસાવવા અને અમલમાં મૂકવામાં સક્ષમ બનાવશે. આ પહેલ દ્વારા, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં પાલીના અભ્યાસને વધારવા, તેના સમૃદ્ધ સાહિત્યિક વારસાને જાળવવા અને તેના ઐતિહાસિક મહત્વ પર સંશોધનને પ્રોત્સાહિત કરવાના પ્રયત્નો કરી શકાય છે. આખરે, આ બાબત પાલીના પુનરુત્થાનમાં ફાળો આપશે, જે આધુનિક સમયમાં તેની સતત પ્રાસંગિકતા અને ભારતની ભાષાકીય વિવિધતાના વ્યાપક ચાકળામાં તેનું સ્થાન સુનિશ્ચિત કરશે.
સંદર્ભો
પીડીએફ ડાઉનલોડ કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો
AP/GP/JD
(Release ID: 2062046)
Visitor Counter : 41