ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 17.08.2023 ਤੋਂ ਐੱਮਐੱਮਡੀਆਰ ਸੋਧ ਐਕਟ, 2023 ਰਾਹੀਂ ਮਾਈਨਜ਼ ਐਂਡ ਮਿਨਰਲਜ਼ (ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਰੈਗੂਲੇਸ਼ਨ) ਐਕਟ, 1957 [ਐੱਮਐੱਮਡੀਆਰ ਐਕਟ, 1957] ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਕਤ ਸੋਧ ਰਾਹੀਂ, ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਉਕਤ ਐਕਟ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਨੁਸੂਚੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਭਾਗ-ਡੀ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ 24 ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਣਿਜਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਈਨਿੰਗ ਲੀਜ਼ ਅਤੇ ਕੰਪੋਜ਼ਿਟ ਲਾਇਸੈਂਸ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਿਥੀਅਮ ਬੇਅਰਿੰਗ ਖਣਿਜ, ਨਿਓਬੀਅਮ ਬੇਅਰਿੰਗ ਖਣਿਜ ਅਤੇ "ਦੁਰਲੱਭ ਧਰਤ ਤੱਤਾਂ" ਦੇ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਅਤੇ ਥੋਰੀਅਮ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ।

ਲਿਥੀਅਮ, ਨਿਓਬੀਅਮ ਅਤੇ ਦੁਰਲੱਭ ਧਰਤ ਤੱਤਾਂ (ਆਰਈਈ) ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਰਾਇਲਟੀ ਦੀ ਦਰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਨੰਬਰ ਜੀ ਐੱਸ ਆਰ 736(ਈ) ਮਿਤੀ 13.10.2023 ਦੁਆਰਾ ਐੱਮਐੱਮਡੀਆਰ ਐਕਟ, 1957 ਦੀ ਦੂਜੀ ਅਨੁਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਹੈ। । ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਣਿਜਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਰਾਇਲਟੀ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਅਨੁਬੰਧ I ਵਿੱਚ ਹਨ।

ਰਾਇਲਟੀ ਦੀ ਦਰ ਦੇ ਨਿਰਧਾਰਨ ਨੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲਿਥੀਅਮ, ਨਿਓਬੀਅਮ ਅਤੇ ਆਰਈਈ ਦੇ ਬਲਾਕਾਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਲਿਥਿਅਮ, ਨਿਓਬੀਅਮ ਅਤੇ ਆਰਈਈ ਆਪਣੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰਣਨੀਤਕ ਤੱਤਾਂ ਵਜੋਂ ਉਭਰੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਣਿਜਾਂ ਦੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਖਣਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਆਯਾਤ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਵੇਗੀ ਅਤੇ ਸਬੰਧਿਤ ਉਦਯੋਗਾਂ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਵੇਗੀ।

ਅਹਿਮ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਕਈ ਮੁੱਖ ਲਾਭ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ, ਆਯਾਤ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ, ਟਿਕਾਊ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ, ਖਣਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਸਪਲਾਈ ਲੜੀ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਇੱਕ 'ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ' ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਧੇ ਹੋਏ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵੱਲ ਇੱਕ ਕਦਮ ਹੈ। ਇਹ ਖਣਿਜ ਘੱਟ ਨਿਕਾਸ ਵਾਲੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵੱਲ ਬਦਲ ਅਤੇ ਅਖੁੱਟ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇਣ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ਜੋ 2070 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੀ 'ਨੈੱਟ ਜ਼ੀਰੋ' ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।

ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 29.11.2023 ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਖਣਿਜਾਂ ਦੇ 20 ਖਣਿਜ ਬਲਾਕਾਂ ਦੀ ਈ-ਨਿਲਾਮੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਯਾਤ 'ਤੇ ਸਾਡੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਲਚਕਦਾਰ ਸਪਲਾਈ ਲੜੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ।

ਅਨੁਬੰਧ I

 

 

 

ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਸਿਤਾਰਾ ਰਹਿਤ ਸਵਾਲ ਨੰਬਰ †777 ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 

ਖਣਿਜ	ਰਾਇਲਟੀ ਦਰ
ਲਿਥੀਅਮ::	ਲੰਡਨ ਮੈਟਲ ਐਕਸਚੇਂਜ ਕੀਮਤ ਦਾ ਤਿੰਨ ਫ਼ੀਸਦ ਉਤਪਾਦਿਤ ਧਾਤ ਵਿੱਚ ਲਿਥੀਅਮ ਧਾਤੂ 'ਤੇ ਚਾਰਜਯੋਗ ਹੈ।
ਨਿਓਬੀਅਮ: (i) ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ (ਕੋਲੰਬਾਈਟ-ਟੈਂਟਾਲਾਈਟ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਧਾਤੂਆਂ ਤੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ) (ii) ਉਪ-ਉਤਪਾਦ (ਕੋਲੰਬਾਈਟ-ਟੈਂਟਾਲਾਈਟ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਧਾਤੂਆਂ ਤੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ)	ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਧਾਤੂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਨਾਈਓਬੀਅਮ ਧਾਤ 'ਤੇ ਨਿਓਬੀਅਮ ਧਾਤੂ ਦੀ ਔਸਤ ਵਿਕਰੀ ਕੀਮਤ ਦਾ ਤਿੰਨ ਫੀਸਦ ਚਾਰਜਯੋਗ ਹੈ।  ਨਿਓਬੀਅਮ ਧਾਤੂ ਦੀ ਔਸਤ ਵਿਕਰੀ ਕੀਮਤ ਦਾ ਤਿੰਨ ਫੀਸਦ ਉਤਪਾਦਿਤ ਧਾਤੂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਉਪ-ਉਤਪਾਦ ਨਿਓਬੀਅਮ ਧਾਤੂ ਉੱਤੇ ਚਾਰਜਯੋਗ ਹੈ।
ਦੁਰਲੱਭ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤੱਤ (ਤੱਟੀ ਰੇਤ ਖਣਿਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਨਾਜ਼ਾਈਟ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਧਾਤੂਆਂ ਤੋਂ ਬਣਦੇ ਹਨ:	ਦੁਰਲੱਭ ਧਰਤੀ ਆਕਸਾਈਡ (REO) ਦੀ ਔਸਤ ਵਿਕਰੀ ਕੀਮਤ ਦਾ ਇੱਕ ਫ਼ੀਸਦ ਉਤਪਾਦਿਤ ਧਾਤ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰੇਅਰ ਅਰਥ ਆਕਸਾਈਡ 'ਤੇ ਚਾਰਜਯੋਗ ਹੈ।

 

ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕੇਂਦਰੀ ਕੋਲਾ, ਖਾਣਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਅੱਜ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ।

****

ਬੀਵਾਈ/ਐੱਸਟੀ

(Release ID: 2005298) Visitor Counter : 63