జాతీయ ఆరోగ్య మిషన్ (ఎన్ హెచ్ ఎం) అనేది కేంద్ర ప్రభుత్వ ప్రాయోజిత పథకం. ఇది దేశవ్యాప్తంగా మహిళలతో పాటు అన్నివర్గాల ప్రజల అవసరాలకు జవాబుదారీగా మరియు బాధ్యతాయుతంగా ఉండే సమానమైన, సరసమైన & నాణ్యమైన ఆరోగ్య సంరక్షణ సేవలను అందుకబాటులో ఉంచేందుకు కృషి చేస్తోంది. గ్రామీణ మరియు పట్టణ ప్రాంతాలలో ఆరోగ్య వ్యవస్థను బలోపేతం చేయడం, పునరుత్పత్తి-తల్లి-నియోనాటల్-చైల్డ్ మరియు కౌమార ఆరోగ్యం (ఆర్ ఎంఎన్ సిహెచ్ఏ +ఏ), మరియు కమ్యూనికేబుల్ మరియు నాన్-కమ్యూనికేబుల్ డిసీజెస్ ఇందులో ప్రధాన కార్యక్రమాలు.


ఆరోగ్య సంరక్షణ సేవలను అందించే ప్రాథమిక బాధ్యత సంబంధిత రాష్ట్ర/యూటీ ప్రభుత్వాలపై ఉంది. అయితే జాతీయ ఆరోగ్య మిషన్ కింద ఆరోగ్య & కుటుంబ సంక్షేమ మంత్రిత్వ శాఖ అండమాన్ మరియు నికోబార్ దీవులతో సహా రాష్ట్రాలు/యుటిలకు  ఆరోగ్య సంరక్షణ వ్యవస్థలను బలోపేతం చేయడానికి ఆర్థిక మరియు సాంకేతిక సహాయాన్ని కేంద్రం అందజేస్తుంది. ఆ కార్యక్రమాల అమలు ప్రణాళికలలో (పిఐపిలు) వారి అవసరాల ఆధారంగా మొత్తం వనరుల ఎన్వలప్ దేశంలో ఎన్ హెచ్ఎం కింద చేపట్టిన వివిధ పనులు/కార్యక్రమాలు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:

ఆయుష్మాన్ భారత్ - ఆరోగ్యం & ఆరోగ్య కేంద్రాలు (ఏబి-హెచ్ డబ్ల్యూసిలు): 1,50,000 ఉప ఆరోగ్య కేంద్రాలు (ఎస్ హెచ్ సి), ప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రాలు ( పిహెచ్ సి) మరియు పట్టణ ప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రాలు (యూపిహెచ్ సి) ఆయుష్మాన్ భారత్- ఆరోగ్యం మరియు ఆరోగ్య కేంద్రాలు (ఏబి-హెచ్ డబ్ల్యూసిలు) డిసెంబర్, 2022 వరకు సమగ్ర ప్రాథమిక ఆరోగ్య సంరక్షణ (సిపిహెచ్ సి)కి చెందిన పన్నెండు ప్యాకేజీలను అందించడానికి ఇందులో నివారణ, ప్రోత్సాహక, నివారణ, ఉపశమన మరియు పునరావాస సేవలతో సహా సార్వత్రికమైనవి ఉన్నాయి. ఈ ఏబి-హెచ్ డబ్ల్యూసిలు ఇప్పటికే ఉన్న పునరుత్పత్తి & చైల్డ్ హెల్త్ (ఆర్ సిహెచ్) సేవలు మరియు కమ్యూనికేబుల్ డిసీజెస్ సేవలను విస్తరించడం మరియు బలోపేతం చేయడం ద్వారా మరియు నాన్-కమ్యూనికేబుల్ డిసీజెస్ (ఎన్ సిడి)కి సంబంధించిన సేవలను చేర్చడం ద్వారా సమగ్ర ప్రాథమిక ఆరోగ్య సంరక్షణ (సిపిహెచ్ సి)ని అందిస్తాయి. హైపర్‌టెన్షన్, డయాబెటిస్ మరియు ఓరల్, బ్రెస్ట్ మరియు సర్విక్స్  సాధారణ క్యాన్సర్‌లు వంటి సాధారణ ఎన్ సిడిలు కూడా ఉన్నాయి. మానసిక ఆరోగ్యం, ఈఎన్ టీ, ఆప్తాల్మాలజీ, ఓరల్ హెల్త్, జెరియాట్రిక్ మరియు పాలియేటివ్ హెల్త్ కేర్ మరియు ట్రామా కేర్‌తో పాటు యోగా వంటి ఆరోగ్య ప్రమోషన్ మరియు వెల్‌నెస్ కార్యకలాపాల కోసం ప్రాథమిక ఆరోగ్య సంరక్షణ సేవలను కూడా పెంచడానికి ఇది ఉద్దేశించబడింది. 1,50,000 లక్ష్య నిర్దేశించుకోగా డిసెంబర్ 31, 2022 నాటికి దేశంలో మొత్తం 1,54,070 ఏబి-హెచ్ డబ్ల్యూసిలు అమలు చేయబడ్డాయి.

జాతీయ ఉచిత డ్రగ్స్ ఇనిషియేటివ్: రాష్ట్రాలు/యుటిలు ప్రజారోగ్య సౌకర్యాల స్థాయి ఆధారంగా అవసరమైన మందులను ఈ సౌకర్యాలను పొందే వారందరికీ ఉచితంగా అందించడానికి మద్దతు ఇస్తున్నాయి.

ఉచిత డయాగ్నోస్టిక్స్ ఇనిషియేటివ్స్. (ఎఫ్ డిఐ): ఈ కార్యక్రమం కింద, 33 రాష్ట్రాలు/యూటీలలో వివిధ స్థాయిల సంరక్షణలో అవసరమైన డయాగ్నోస్టిక్‌లను  ఉచితంగా అందించడానికి రాష్ట్రాలు/యూటీలకు మద్దతు అందించబడుతుంది.

నేషనల్ అంబులెన్స్ సర్వీసెస్ (ఎన్ ఏఎస్): ఎన్ హెచ్ఎం కింద, కేంద్రీకృత టోల్-ఫ్రీ నంబర్ 108/102తో అనుసంధానించబడిన ఫంక్షనల్ నేషనల్ అంబులెన్స్ సర్వీస్ (ఎన్ ఏఎస్) నెట్‌వర్క్ ద్వారా రాష్ట్రాలు/యూటీల్లో అత్యవసర వైద్య సేవల కోసం సాంకేతిక మరియు ఆర్థిక సహాయం అందించబడుతుంది.

మొబైల్ మెడికల్ యూనిట్లు (ఎంఎంయు) ప్రాథమిక సంరక్షణ సేవలను అందించడానికి మారుమూల, కష్టతరమైన, తక్కువ సేవలందించే మరియు చేరుకోని ప్రాంతాలలో నివసించే ప్రజలకు ఇంటి వద్దే ప్రజారోగ్య సంరక్షణను సులభతరం చేయడానికి మద్దతునిస్తాయి.

దేశవ్యాప్తంగా ఎస్టీ  వర్గ మహిళలు మరియు పిల్లలతో సహా మహిళలు మరియు పిల్లలపై దృష్టి సారించే ఎన్ హెచ్ఎం క్రింద కొన్ని ప్రధాన కార్యక్రమాలు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:

ఆయుష్మాన్ భారత్- ప్రధాన మంత్రి జన్ ఆరోగ్య యోజన (ఏబి-పిఎంజేఏవై), సామాజిక ఆర్థిక కుల గణన (ఎన్ఈసీసీ) ప్రకారం దేశంలోని దాదాపు 10.74 కోట్ల పేద మరియు బలహీన కుటుంబాలకు ప్రతి కుటుంబానికి సంవత్సరానికి రూ. 5 లక్షల వరకు ఆరోగ్య కవరేజీని అందిస్తుంది.

సురక్షిత్ మాతృత్వ ఆశ్వాసన్ (సుమన్) ఎటువంటి ఖర్చు లేకుండా భరోసా కలిగిన గౌరవప్రదమైన మరియు నాణ్యమైన ఆరోగ్య సంరక్షణను అందజేస్తుంది మరియు నివారించగల అన్ని మాతృ మరియు నవజాత మరణాలను అంతం చేయడానికి ప్రతి స్త్రీ మరియు నవజాత ప్రజారోగ్య సౌకర్యాలను సందర్శించే సేవలను నిరాకరించడాన్ని సహించదు.

జననీ సురక్ష యోజన (జెఎస్ వై), సంస్థాగత డెలివరీని ప్రోత్సహించడానికి డిమాండ్ ప్రమోషన్ మరియు షరతులతో కూడిన నగదు బదిలీ పథకం.

జననీ శిశు సురక్ష కార్యక్రమం (జెఎస్ఎస్ కె) కింద ప్రతి గర్భిణీ స్త్రీకి ఉచిత రవాణా, రోగనిర్ధారణ, మందులు, ఇతర ఆహార పదార్ధాలతో  పాటు ప్రజారోగ్య సంస్థల్లో సిజేరియన్‌తో సహా ఉచిత ప్రసవానికి అర్హులు.

ప్రధాన్ మంత్రి సురక్షిత్ మాతృత్వ అభియాన్ (పిఎంఎస్ఎంఏ) గర్భిణీ స్త్రీలకు ప్రతి నెల 9వ తేదీన స్పెషలిస్ట్/మెడికల్ ఆఫీసర్ ద్వారా నిర్ణీత రోజు, ఉచితంగా మరియు నాణ్యమైన ప్రసవ పరీక్షను అందజేస్తుంది.

లక్ష్య లేబర్ రూమ్ మరియు ప్రసూతి ఆపరేషన్ థియేటర్లలో సంరక్షణ నాణ్యతను మెరుగుపరుస్తుంది, గర్భిణీ స్త్రీలు డెలివరీ సమయంలో మరియు ప్రసవానంతర తక్షణమే గౌరవప్రదమైన మరియు నాణ్యమైన సంరక్షణను అందుకుంటారు.

నెలవారీ గ్రామ ఆరోగ్యం, పారిశుధ్యం మరియు పోషకాహార దినోత్సవం (విహెచ్ ఎస్ ఎన్ డి) అనేది ఐసిడిఎస్ తో కలిసి పౌష్టికాహారంతో సహా మాతా మరియు శిశు సంరక్షణను అందించడం కోసం అంగన్‌వాడీ కేంద్రాలలో ఒక ఔట్రీచ్ కార్యకలాపం.

పునరుత్పత్తి మరియు పిల్లల ఆరోగ్యం (ఆర్ సిహెచ్)
పోర్టల్ అనేది గర్భిణీ స్త్రీలు మరియు నవజాత శిశువుల కోసం ఒక పేరు-ఆధారిత వెబ్-ప్రారంభించబడిన ట్రాకింగ్ సిస్టమ్, తద్వారా వారికి ప్రసవానంతర సంరక్షణ, సంస్థాగత ప్రసవం మరియు ప్రసవానంతర సంరక్షణతో సహా సాధారణ మరియు పూర్తి సేవలను అవాంతరాలు లేకుండా అందించడం దీని లక్ష్యం.

ఎంసిపి కార్డ్ మరియు సేఫ్ మదర్‌హుడ్ బుక్‌లెట్ గర్భిణీ స్త్రీలకు ఆహారం, విశ్రాంతి, గర్భం యొక్క ప్రమాద సంకేతాలు, ప్రయోజన పథకాలు మరియు సంస్థాగత ప్రసవాలపై అవగాహన కల్పించడం కోసం పంపిణీ చేయబడతాయి.

డెలివరీ పాయింట్లు- సమగ్ర ఆర్ఎంఎన్ సిఏహెచ్+ఎన్ సేవలను అందించడానికి మౌలిక సదుపాయాలు, పరికరాలు మరియు శిక్షణ పొందిన మానవ వనరుల పరంగా దేశవ్యాప్తంగా 25,000 పైగా ‘డెలివరీ పాయింట్లు’ బలోపేతం చేయబడ్డాయి.

తల్లులు మరియు పిల్లలకు అందించే సంరక్షణ నాణ్యతను మెరుగుపరచడానికి అధిక కాసేలోడ్ సౌకర్యాల వద్ద మాతా మరియు శిశు ఆరోగ్యం (ఎంసిహెచ్) వింగ్‌లను ఏర్పాటు చేయడం.

గర్భిణీ స్త్రీలకు సంరక్షణ నాణ్యతను మెరుగుపరచడానికి మానవశక్తి, రక్త నిల్వ యూనిట్లు, రెఫరల్ లింకేజీలను నిర్ధారించడం ద్వారా మొదటి రెఫరల్ యూనిట్ల (ఎఫ్ ఆర్ యులు) ఫంక్షనలైజేషన్.

ఇంకా, మిషన్ పరివార్ వికాస్, అడోలసెంట్ ఫ్రెండ్లీ హెల్త్ క్లినిక్‌లు (ఏఎఫ్ హెచ్ సిలు), వీక్లీ ఐరన్ ఫోలిక్ యాసిడ్ సప్లిమెంటేషన్ (డబ్ల్యుఐఎఫ్ ఎస్), మెన్స్ట్రువల్ హైజీన్ స్కీమ్, ఫెసిలిటీ బేస్డ్ నవజాత సంరక్షణ (ఎఫ్ బిఎన్ సి),  నవజాత శిశువు సంరక్షణ కార్యక్రమం, సామాజిక అవగాహన మరియు చర్యలు వంటి కార్యక్రమాలు న్యుమోనియా విజయవంతంగా (సాన్స్), చిన్న పిల్లల కోసం గృహ ఆధారిత సంరక్షణ (హెచ్ బివైసి), రాష్ట్రీయ బాల స్వాస్థ్య కార్యక్రమం (ఆర్ బిఎస్ కె), బాల్య అభివృద్ధి ( ఈసీడి), సమగ్ర అబార్షన్ కేర్ (సిఏసి), రక్తహీనత ముక్త్ భారత్ (ఏఎంబి) వ్యూహం, పోషకాహార పునరావాస కేంద్రం ( నాణ్యమైన ఆరోగ్య సంరక్షణ సేవలకు కార్యక్రమం మద్దతు ఇస్తుంది. యూనివర్సల్ ఇమ్యునైజేషన్ ప్రోగ్రామ్‌ను బలోపేతం చేయడానికి, కొత్త వ్యాక్సిన్‌ల పరిచయం కోసం కూడా మద్దతు అందించబడుతుంది.

 గిరిజన, కొండ మరియు ఎడారి ప్రాంతాలలో పనిభారం, భౌగోళిక వ్యాప్తి మరియు కష్టమైన భూభాగాన్ని బట్టి ప్రతి నివాసానికి ఒక ఆశా చొప్పున నియమాన్ని సడలించవచ్చు. నాణ్యమైన మానవ వనరులను ఆకర్షించడానికి ''మీరు కోట్ చేయండి, మేము చెల్లిస్తాము'' / హార్డ్ ఏరియా అలవెన్స్‌ల వంటి ప్రత్యేక కేటాయింపులు అమలు చేయబడుతున్నాయి.

కేంద్ర ఆరోగ్య, కుటుంబ సంక్షేమ శాఖ సహాయ మంత్రి డాక్టర్ భారతి ప్రవీణ్ పవార్ ఈరోజు లోక్‌సభలో లిఖితపూర్వక సమాధానంలో ఈ సమాచారం తెలిపారు.

****

(Release ID: 1896206)