జల శక్తి మంత్రిత్వ శాఖ
జల సంరక్షణ అక్షర ప్రచార కార్యక్రమం
Posted On:
12 DEC 2022 5:10PM by PIB Hyderabad
ఒక ప్రాంతం లేదా దేశంలో సరాసరిన ఏడాది కాలంలో లభించే నీటి లభ్యత ఆ ప్రాంతం లేదా దేశం భౌగోళిక, జల వాతావరణ అంశాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది. అయితే, ఒక వ్యక్తికి సరాసరిన అందుబాటులో ఉండే నీటి పరిమాణం సంబంధిత దేశ జనాభాపై ఆధారపడి ఉంటుంది.జనాభా పెరగడంతో సరాసరి వ్యక్తిగత నీటి లభ్యత తగ్గుతోంది. భౌగోళిక పరిస్థితులు, వర్షం కురవడంతో చోటు చోటు చేసుకుంటున్న మార్పుల వల్ల దేశంలో అనేక ప్రాంతాల్లో నీటి లభ్యత జాతీయ సరాసరి కంటే తక్కువగా ఉంది. దీనివల్ల అనేక రాష్ట్రాలు నీటి కొరతను/ ఒత్తిడిని ఎదుర్కొంటున్నాయి.
నీరు రాష్ట్ర జాబితాలో ఉంది. నీటి లభ్యత ఎక్కువ చేయడం, జల సంరక్షణ, జల వనరుల సమర్ధ వినియోగం లాంటి ప్రాథమిక బాధ్యతను రాష్ట్రాలు స్వీకరించాయి. రాష్ట్రాలు అమలు చేస్తున్న కార్యక్రమాలకు అవసరమైన సాంకేతిక, ఆర్థిక పరమైన సహకారాన్ని కేంద్ర ప్రభుత్వం అందజేస్తోంది. దీని కోసం కేంద్ర ప్రభుత్వం అనేక పథకాలు, కార్యక్రమాలు రూపొందించింది.
రాష్ట్రాల సహకారంతో కేంద్ర ప్రభుత్వం జల్ జీవన్ మిషన్ కార్యక్రమాన్ని అమలు చేస్తోంది. 2024 నాటికి దేశంలో గ్రామీణ ప్రాంతంలో ప్రతి ఇంటికి కొళాయి ద్వారా నీరు సరఫరా చేయాలన్న లక్ష్యంతో జల్ జీవన్ మిషన్ అమలు జరుగుతోంది.
ప్రతి ఒక్కరికి నిర్ణీత ప్రమాణాల మేరకు మంచి నీరు సరఫరా చేసి, నీటి భద్రత కల్పించాలన్న లక్ష్యంతో కేంద్ర ప్రభుత్వం 2021 అక్టోబర్ ఒకటో తేదీన అమృత్ 2.0 కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించింది.
జల వనరుల సమర్ధ వినియోగం కోసం కేంద్ర ప్రభుత్వం ప్రధానమంత్రి కృషి సించాయి యోజన కార్యక్రమాన్ని 2015-16 నుంచి అమలు చేస్తోంది. ప్రధానమంత్రి కృషి సించాయి యోజన-వేగవంతమైన నీటిపారుదల ప్రయోజనం కార్యక్రమం కింద 2016-17లో అమలులో ఉన్న 99 భారీ,మధ్య తరహా నీటి పారుదల ప్రాజెక్టులను ప్రాధాన్యతా ప్రాజెక్టులుగా గుర్తించడం జరిగింది. రాష్ట్రాల సహకారంతో వేగవంతమైన నీటిపారుదల ప్రయోజనం కార్యక్రమం కింద ప్రాధాన్యతా ప్రాజెక్టులుగా గుర్తించిన ప్రాజెక్టుల్లో 50 ప్రాజెక్టుల నిర్మాణం పూర్తయింది. 2021-22 నుంచి 2025-26 వరకు ప్రధానమంత్రి కృషి సించాయి యోజన కార్యక్రమాన్ని పొడిగించాలన్న ప్రతిపాదనను కేంద్ర ప్రభుత్వం ఆమోదించింది. పథకాన్ని 93,068.56 కోట్ల రూపాయల వ్యయంతో అమలు చేయడం జరుగుతుంది. ప్రధానమంత్రి కృషి సించాయి యోజన- హర్ ఖేత్ కో పానీ పరిధిలోకి కమాండ్ ఏరియా డెవలప్‌మెంట్ అండ్ వాటర్ మేనేజ్‌మెంట్ పథకాన్ని 2015-16 నుంచి తీసుకు రావడం జరిగింది. సృష్టించిన నీటిపారుదల సామర్థ్యాన్ని వినియోగాన్ని మెరుగుపరచడం మరియు పార్టిసిపేటరీ ఇరిగేషన్ మేనేజ్‌మెంట్ (PIM) ద్వారా స్థిరమైన ప్రాతిపదికన వ్యవసాయ ఉత్పత్తిని మెరుగుపరచడం లక్ష్యంగా కమాండ్ ఏరియా డెవలప్‌మెంట్ పనులు అమలు జరుగుతాయి.
నీటిపారుదల, పారిశ్రామిక మరియు గృహ రంగంలో సమర్ధవంతమైన నీటి వినియోగాన్ని ప్రోత్సహించడం, నియంత్రించడం మరియు నియంత్రణ కోసం బ్యూరో ఆఫ్ వాటర్ యూజ్ ఎఫిషియెన్సీ (BWUE) ఏర్పాటు అయింది. దేశంలో నీటిపారుదల, తాగునీటి సరఫరా, విద్యుత్ ఉత్పత్తి, పరిశ్రమలు మొదలైన వివిధ రంగాలలో నీటి వినియోగ సామర్థ్యాన్ని మెరుగుపరచడానికి బ్యూరో సహకారం అందిస్తుంది.
"సాహి ఫసల్" ప్రచారం నీటి ఎద్దడి ఉన్న ప్రాంతాలలో నీటి అవసరం ఎక్కువగా లేని పంటలను పండించడానికి రైతులను ప్రోత్సహించడానికి ,జల వనరుల సమర్ధ వినియోగం, పంటలకు గిట్టుబాటు ధర అందించడం, ఆరోగ్యవంతమైన సారవంత భూమిని అందుబాటులోకి తేవడం, సంబంధిత ప్రాంత వాతావరణ భౌగోళిక పరిస్థితులకు అనువైన పంటలు అభివృద్ధి చేయడం, పర్యావరణహిత వ్యవసాయం సాగేలా చేయడం ప్రధాన లక్ష్యంగా కార్యక్రమం అమలు జరుగుతోంది.
భవిష్యత్తు కోసం జలవనరులను సంరక్షించే లక్ష్యంతో ఆజాదీ కా అమృత్ మహోత్సవ్ వేడుకల్లో భాగంగా 2022 ఏప్రిల్ 24న జాతీయ పంచాయతీ రాజ్ దినోత్సవం రోజున మిషన్ అమృత్ సరోవర్‌ ప్రారంభమయ్యింది. . దేశంలోని ప్రతి జిల్లాలో 75 నీటి వనరులను అభివృద్ధి చేయడం మరియు పునరుజ్జీవింపచేయడం ఈ మిషన్ లక్ష్యంగా ఉంది .
జల్ శక్తి అభియాన్: జల్ శక్తి అభియాన్ కింద మూడవ కార్యక్రమంగా క్యాచ్ ద రెయిన్ - 2022 కార్యక్రమం అమలు జరుగుతోంది. 29.3.2022న అన్ని జిల్లాల (గ్రామీణ మరియు పట్టణ ప్రాంతాలు) అన్ని బ్లాక్‌లలో కార్యక్రమం ప్రారంభమయింది. (1) నీటి సంరక్షణ మరియు వర్షపు నీటి సంరక్షణ (2) అన్ని నీటి వనరులను లెక్కించడం, జియో-ట్యాగింగ్, జాబితా తయారు చేయడం; దాని ఆధారంగా నీటి సంరక్షణ కోసం శాస్త్రీయ ప్రణాళికల తయారీ (3) అన్ని జిల్లాల్లో జల్ శక్తి కేంద్రాల ఏర్పాటు (4) తీవ్రమైన అడవుల పెంపకం మరియు (5) అవగాహన కల్పించడం లక్ష్యాలుగా కార్యక్రమాన్ని అమలు చేస్తారు.
నీటి క్షీణతను నియంత్రించడానికి మరియు వర్షపు నీటి సేకరణ/సంరక్షణను ప్రోత్సహించడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం తీసుకున్న ఇతర ముఖ్యమైన చర్యలు : http://jalshakti-dowr.gov.in/ sites/default/files/Steps% 20taken%20by% 20the%20Central% 20Govt%20for%20water_ depletion_july2022.pdf లో అందుబాటులో ఉన్నాయి.
నెహ్రూ యువ కేంద్ర సంఘటన్ సహకారంతో 2020 డిసెంబర్ 21న జలశక్తి మంత్రి మరియు యువజన వ్యవహారాలు , క్రీడల మంత్రిత్వ శాఖ సంయుక్తంగా ఒక అవగాహనా కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించాయి. నెహ్రూ యువ కేంద్ర సంఘటన్ దేశంలో అవగాహన కల్పన ప్రచారాన్ని అమలు చేస్తోంది. ర్యాలీలు, జల్ చౌపల్స్, క్విజ్‌లు, డిబేట్లు, స్లోగన్ రైటింగ్ పోటీలు, వాల్ రైటింగ్‌లు మొదలైన అనేక కార్యకలాపాల ద్వారా నెహ్రూ యువ కేంద్ర సంఘటన్ సాగిస్తున్న ప్రచారంలో 3.82 కోట్ల మంది ప్రజలను 36.60 లక్షల కార్యకలాపాలలో నిమగ్నం చేసింది.
వాటాదారుల ప్రయోజనం కోసం నేషనల్ అక్విఫర్ మ్యాపింగ్ మరియు మేనేజ్‌మెంట్ (NAQUIM) అధ్యయన ఫలితాలను ప్రచారం చేయడానికి క్షేత్ర స్థాయిలో పబ్లిక్ ఇంటరాక్షన్ ప్రోగ్రామ్‌లు (PIP) నిర్వహించబడుతున్నాయి. ఇప్పటి వరకు దేశంలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో 1300 ఇటువంటి కార్యక్రమాలు నిర్వహించబడ్డాయి. వీటిలో దాదాపు లక్ష మంది పాల్గొన్నారు.
సెంట్రల్ గ్రౌండ్ వాటర్ బోర్డ్ (CGWB), జల వనరుల శాఖ, నదుల అభివృద్ధి, గంగా పునరుజ్జీవనం ల శిక్షణా విభాగంగా రాజీవ్ గాంధీ నేషనల్ గ్రౌండ్ వాటర్ ట్రైనింగ్ & రీసెర్చ్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ , రాయ్‌పూర్, ఛత్తీస్‌గఢ్ వ్యవహరిస్తోంది. కేంద్ర ప్రభుత్వం/ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం/ PSU/ NGO/ అకడమిక్ ఇన్‌స్టిట్యూట్‌ల అధికారులకు మూడు విభిన్న రకాల శిక్షణలను (టైర్-I, టైర్-II మరియు టైర్-III) రాజీవ్ గాంధీ నేషనల్ గ్రౌండ్ వాటర్ ట్రైనింగ్ & రీసెర్చ్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ నిర్వహిస్తోంది.
గ్రామీణ అభివృద్ధి, నీటి సంరక్షణ మరియు భూగర్భ జలాల రీఛార్జ్‌లో ఉత్తమ విధానాలను ప్రోత్సహించడానికి జాతీయ జల అవార్డులు మరియు నీటి హీరోలు - "మీ కథల పోటీని భాగస్వామ్యం చేయండి"ని జలవనరుల శాఖ ఏర్పాటు చేసింది.
సమాచారం, విద్య కమ్యూనికేషన్ (IEC) పథకం కింద జలవనరుల మంత్రిత్వ శాఖ దేశం వివిధ ప్రాంతాల్లో అవగాహన కార్యక్రమాలు (శిక్షణలు, సెమినార్లు, వర్క్‌షాప్‌లు, ఎగ్జిబిషన్‌లు, వాణిజ్య ఛార్జీలు మరియు పెయింటింగ్ పోటీలు మొదలైనవి) నిర్వహిస్తోంది. వర్షపు నీటి సేకరణ, మరియు భూగర్భ జలాలకు కృత్రిమ రీఛార్జ్ ప్రోత్సహించడానికి వీటిని నిర్వహిస్తారు.
ఈ సమాచారాన్ని జలశక్తి శాఖ సహాయ మంత్రి శ్రీ బిశ్వేశ్వర్ తుడు ఈరోజు రాజ్యసభలో లిఖితపూర్వక సమాధానం లో తెలిపారు.
***
(Release ID: 1883014)
Visitor Counter : 189