ਕੀ ਉਹ ਕਣ ਜੋ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕੰਡੈਂਸਡ ਫੇਜ਼ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਠੋਸ ਅਤੇ ਤਰਲ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਣ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਆਕਰਸ਼ਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ’ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਢਾਂਚੇ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ? ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਹੁਣ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਰਾਗ ਲੱਭ ਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਟਰੇਂਜ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਕਣ, ਜੋ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਨਾਨ-ਸੂਪਰਇੰਪੋਜੇਬਲ ਮਿਰਰ ਇਮੇਜ਼ (ਚਿਰਾਲ) ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਸੈਲਫ਼-ਅਸੈਂਬਲਡ ਢਾਂਚਾ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਅਣੂ ਚਿਰਾਲਿਟੀ ਕਣਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਲ ਇਕਾਈਆਂ ਦੀ ਸਥਿਰ ਬਣਤਰ ਵਿੱਚ ਇਨਕੋਡ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਅਜਿਹੇ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਟੀਰਿਓ-ਸਿਲੈਕਟਿਵ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਚਿਰਾਲਿਟੀ ਇਸ ਨਾਲ ਜੋੜੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਣ ਕਿਵੇਂ ਹਿੱਲਦੇ ਹਨ।

ਕੀ ਅਜਿਹੀ ਚਿਰਾਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਕਣਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਟੀਰੀਓ-ਸਿਲੈਕਟਿਵ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ  ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਇਹ ਹਾਲੇ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ। ਚਿਰਾਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰਦਿਆਂ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਵਸਤੂਆਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਭਾਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਚਿਰਾਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ ਦੋ ਕਿਸਮ ਦੇ ਡਾਈਮਰਜ਼ – ‘ਮੂਵਰਜ਼’ ਅਤੇ ‘ਸਪਿਨਰ’ ਵਿੱਚ ਸਪੌਨਟੇਨੀਅਸ ਡਾਇਮਰਾਈਜੇਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਚਿਰਾਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਪਦਾਰਥ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਚਿਰਾਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਅਧਿਐਨ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵਿਤ ਸੈੱਲਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸੈਂਬਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਚਿਰਾਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਟਿਊਨ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਉਭਰਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੰਸਥਾ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ ਬੰਗਲੌਰ ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਬੰਗਲੌਰ, ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਮਿਲੀਮੀਟਰ-ਆਕਾਰੀ ਚਾਵਲ-ਆਕਆਰੀ ਅਨਾਜ ਦੀ ਚਿਰਾਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਥ੍ਰੀ ਡੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਟਿਊਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਇਹ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵਸਤੂਆਂ ਚਿਰਾਲ-ਆਕਾਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਚਿਰਾਲਿਟੀ ਦੀ ਅਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਇਕੱਲਿਆਂ ਪਰਸਪਰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਕਣਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚੋਣ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ‘ਸਾਇੰਸ ਐਡਵਾਂਸਿਸ’ ਰਸਾਲੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਸੰਘਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿਰਾਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਸੈਲਫ਼-ਅਸੈਂਬਲ ਪਦਾਰਥ ਲਈ ਨਵੇਂ ਰਸਤੇ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ।

ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚਿਰਾਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਲਈ ਥ੍ਰੀ ਡੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ, ਉਹ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਚਿਰਾਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਇੰਕੋਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਭਰਦੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਚਿਰਾਲਿਟੀ-ਮੀਡਿਏਟਿਡ ਸਿਲੈਕਟਿਵ ਪਰਸਪਰ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਸਮੈਟ੍ਰਿਕ ਕੈਟਾਲਾਈਸਿਸ, ਸੁਪਰਮੋਲੋਕਿਊਲਰ ਪੋਲੀਮੇਰਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ, ਚਿਕਿਤਸਕ ਡਰੱਗ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ, ਅਤੇ ਅਲੱਗ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਅਤਿ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸਵੈ-ਮਾਨਤਾ, ਛਾਂਟਣਾ ਅਤੇ ਅਣੂਆਂ ਦੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

ਚਿੱਤਰ 1: ਏ. ਖੱਬੇ: ਛੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੱਬੇ-ਸੱਜੇ ਪੁੰਜ ਦੀਆਂ ਅਸਮੈਟਰੀ ਲਈ 3D- ਪ੍ਰਿੰਟਿਡ ਚਿਰਾਲ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਅੰਡਾਕਾਰ ਦੇ ਸਨੈਪਸ਼ਾਟ। ਲਾਲ ਧੱਬੇ ਵਾਲੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਕਣ ਦੇ ਖੋਖਲੇ-ਬਾਹਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੱਜੇ: ਸੁਪਰੀਇਮਪੋਜਡ ਸਨੈਪਸ਼ਾਟ ਵਰਟੀਕਲ ਐਜੀਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਅੰਡਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਲਗਭਗ ਸਰਕੂਲਰ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅੰਡਾਕਾਰ ਦਾ ਟੀ = 0 ਤੇ ਸਨੈਪਸ਼ਾਟ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।  ਨੀਲੇ ਤੀਰ ਔਰਬਿਟ ਦੀ ਹੈਂਡਿਡਨੈਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ| ਸਕੇਲ ਬਾਰ, 3 ਮਿਲੀਮੀਟਰ| (ਬੀ ਅਤੇ ਸੀ) ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਸਪਿਨਰ ਅਤੇ ਮੂਵਰਾਂ ਦੇ ਸਨੈਪਸ਼ਾਟ ਸਪਿਨਰ ਦੋ ਕਲੌਕਵਾਈਜ (+) ਮੋਨੋਮਰਾਂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੋਵਰ ਕਲਾਕਵਾਈਜ਼ (+) ਅਤੇ ਐਂਟੀਕਲਾਕਵਾਈਜ਼ (-) ਮੋਨੋਮ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ [C ਵਿੱਚ ਉਪਰਲਾ ਖੱਬਾ ਅਤੇ, ਜਦੋਂਕਿ ਸਪਿਨਰ ਦੋ (+) ਮੋਨੋਮਰ (ਬੀ) ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਸਪਿੰਨਰ ਦਾ ਨੈੱਟ ਕਲੌਕਵਾਈਜ਼ (+) ਮੋਸ਼ਨ (ਨੀਲੀ ਡੈਸ਼ਡ ਐਰੋ) ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸਦੇ ਭਾਗਾਂ ਵਾਂਗ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਪੇਸ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਹੈ।

ਚਿੱਤਰ 2. ਨੈੱਟ ਚਿਰਾਲਿਟੀ ਦੇ ਕਾਰਜ ਵਜੋਂ ਕਣ ਵਿਸਥਾਪਨ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ। ਲਾਲ ਰੰਗ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਣ ਵਿਸਥਾਪਨ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਨੀਲਾ ਰੰਗ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਕਣ ਦੇ ਵਿਸਖਾਪਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ, ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਪ੍ਰਾਗਿਆ ਅਰੋੜਾ (pragya@jncasr.ac.in, ਫ਼ੋਨ ਨੰਬਰ: 97416 15955) ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰਾਜੇਸ਼ ਗਣਪਤੀ (rajeshg@jncasr.ac.in, ਫੋਨ ਨੰਬਰ: 98806 71639) ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

****

ਐੱਸਐੱਸ/ ਕੇਜੀਐੱਸ/ ਆਰਪੀ (ਡੀਐੱਸਟੀ ਮੀਡੀਆ ਸੈੱਲ)

(Release ID: 1708828) Visitor Counter : 151