ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેકનોલોજી ગાંધીનગર (IITGN)એ 15 ડિસેમ્બર, 2025ના રોજ કેલિફોર્નિયા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેકનોલોજી (Caltech-USA) ના વિદ્યાર્થીઓ માટે 7-દિવસીય નિવાસી કાર્યક્રમ - 'ઇન્ડિયા કી ખોજ' નું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. આ કાર્યક્રમ વિદ્યાર્થીઓને ભારતના બૌદ્ધિક, વૈજ્ઞાનિક અને સાંસ્કૃતિક વારસાનો પરિચય અને અનુભવ કરાવશે.

ઉદ્ઘાટન સમારોહની શરૂઆત પ્રોફેસર માના શાહ દ્વારા 'ઇન્ડિયા કી ખોજ' ના સ્વાગત અને પરિચય સાથે થઈ હતી, ત્યારબાદ દીપ પ્રજ્વલન અને શ્લોક ગાન કરવામાં આવ્યું હતું, જેણે કાર્યક્રમની મંગલ શરૂઆત કરી હતી.

કેલ્ટેક વાય (The Caltech Y)ના સ્ટુડન્ટ પ્રોગ્રામ્સના એસોસિએટ ડાયરેક્ટર લિઝ જેકમેને 'ધ કેલ્ટેક વાય' ની પહેલો વિશે માહિતી આપી હતી. લિઝે જણાવ્યું હતું કે, “આ કાર્યક્રમમાં મારી આ બીજી મુલાકાત છે, અગાઉ મેં 2014માં ભાગ લીધો હતો, અને ત્યારથી અત્યાર સુધીમાં કેમ્પસ જે રીતે વિકસિત અને પરિવર્તિત થયું છે તે જોવું ખરેખર પ્રભાવશાળી છે. જોકે, સૌથી વધુ યાદગાર અહીંના લોકોની ઉષ્મા છે - તે વિદ્યાર્થીઓ અને પ્રોફેસરો જેમણે ઉદારતાથી અમારા પ્રશ્નોના જવાબ આપ્યા, તેમની સંસ્કૃતિ શેર કરી અને અદ્ભુત દયાળુતા અને આતિથ્ય સત્કાર આપ્યો. કેલ્ટેક પ્રતિનિધિમંડળ વતી, હું આ તક અને આ અનુભવને સમૃદ્ધ બનાવવા માટે કરવામાં આવેલા પ્રયત્નો માટે આભારી છું. અમે ફરી અહીં આવીને અને ભારત વિશે વધુ શીખવા માટે ઉત્સાહિત છીએ.”

ઉદ્ઘાટનનું મુખ્ય આકર્ષણ "ભારતનું વિજ્ઞાન અને ગણિતમાં યોગદાન: પ્રાચીનથી આધુનિક સમય સુધી" વિષય પરનું વ્યાખ્યાન હતું, જે IIT બોમ્બેના સેલ ફોર ઇન્ડિયન સાયન્સ એન્ડ ટેકનોલોજી ઇન સંસ્કૃત (CISTS) ના ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ચેર પ્રોફેસર કે. રામસુબ્રમણિયન દ્વારા આપવામાં આવ્યું હતું. તેમના વ્યાખ્યાનમાં ભારતીય જ્ઞાન પરંપરાને પ્રકૃતિ, વિજ્ઞાન અને માનવીય વિચારને સમજવા માટેના એક પદ્ધતિસરના અને અનુભવ-આધારિત અભિગમ તરીકે દર્શાવવામાં આવી હતી.

આ પ્રસંગે બોલતા પ્રોફેસર રામસુબ્રમણિયને કહ્યું, “ભારતીય બૌદ્ધિક પરંપરામાં, વિજ્ઞાન એ અનુભવ, સંખ્યાઓ અને અવલોકન પર આધારિત એક શિસ્તબદ્ધ તપાસ છે, છતાં તે વિનમ્રતા દ્વારા સંચાલિત છે. શાસ્ત્ર એ સદીઓથી સ્ફટિકીકૃત થયેલું જ્ઞાન છે, જે માત્ર પ્રકૃતિ પર નિયંત્રણ મેળવવા માટે નહીં પરંતુ તેની કાર્યપ્રણાલી અને તેમાં આપણા સ્થાનને સમજવા માટે છે.  પ્રાર્થના અથવા પ્રસાદ જેવી પરંપરાઓ કોઈ અલૌકિક હસ્તક્ષેપ માટેની વિનંતી નથી, પરંતુ વિચારોમાં સ્પષ્ટતા અને યોગ્ય નિર્ણય લેવાની ક્ષમતા કેળવવાની રીતો છે, તે સ્વીકારવા માટે કે જીવનને આકાર આપતી ઘણી શક્તિઓ માનવ નિયંત્રણની બહાર છે. વિજ્ઞાન, આધ્યાત્મિકતા અને પ્રકૃતિ પ્રત્યેના આદર વચ્ચેનો આ સમન્વય એવો વારસો છે જે આજે પણ અત્યંત સુસંગત છે.”

તેમણે આગળ જણાવ્યું હતું કે,
“વિજ્ઞાન અને ગણિતના ક્ષેત્રમાં ભારતનું યોગદાન કુદરત, સંખ્યાઓ, જીવન, મન અને ચેતનાને સમજવા માટે થયેલ લાંબા ગાળાનું, સુવ્યવસ્થિત અને અનુભવઆધારિત અનુસંધાન છે. અહીં વિજ્ઞાનને માત્ર શોધો સુધી સીમિત રાખવામાં આવ્યું નહોતું, પરંતુ તેને ‘શાસ્ત્ર’ તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યું હતું, જે સિદ્ધાંત, પ્રયોગ, નિરીક્ષણ અને તર્કને એકીકૃત કરે છે. પ્રાચીન ગણિત અને ખગોળવિજ્ઞાનથી લઈને આયુર્વેદ, તર્કશાસ્ત્ર અને ટેકનોલોજી સુધી, ભારતીય વિચારકોએ ‘શા માટે’ જેવા પ્રશ્નો પૂછ્યા અને ચોક્કસ પદ્ધતિઓ અને ચકાસણીની શોધ કરી. આધ્યાત્મિકતા, ધર્મ અને વિજ્ઞાન સાથે અસ્તિત્વમાં હતા, જે માનવ તપાસના વિવિધ પાસાઓને સંબોધતા હતા, જ્યારે પ્રકૃતિ પર પ્રભુત્વ મેળવવાને બદલે તેનો આદર કરવામાં આવતો હતો. આ સર્વગ્રાહી અભિગમ, જે પ્રાચીન સમયથી આધુનિક યોગદાન સુધી દેખાય છે, તે આજે મૂલ્યવાન પાઠ આપે છે, જે વિચારોની સ્પષ્ટતા, નૈતિક જવાબદારી અને પ્રકૃતિ પ્રત્યેના આદર પર ભાર મૂકે છે.”

પ્રોફેસર રામસુબ્રમણિયને કેલેન્ડર, સમયપાલન પ્રણાલીઓ અને ખગોળશાસ્ત્રના ઐતિહાસિક અને વૈજ્ઞાનિક મહત્વ વિશે પણ ચર્ચા કરી હતી. તેમણે ભાર મૂક્યો હતો કે કેવી રીતે ભારત સહિતની પ્રાચીન સંસ્કૃતિઓએ અવકાશી પેટર્ન, ઋતુઓ અને માનવ જીવનચક્રને સમજવા માટે પદ્ધતિસરની રીતો વિકસાવી હતી. તેમણે સમજાવ્યું કે વિજ્ઞાન, ગણિત અને આધ્યાત્મિકતા આ પરંપરાઓમાં ઊંડાણપૂર્વક સંકળાયેલા હતા.

કાર્યક્રમના સાત દિવસો દરમિયાન, સહભાગીઓ વિવિધ વ્યાખ્યાનો, વર્કશોપ, ફિલ્ડ વિઝિટ અને પ્રાયોગિક શિક્ષણમાં જોડાશે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• અમદાવાદના જૂના શહેરની હેરિટેજ વોક.
• મોઢેરાના સૂર્ય મંદિર અને પાટણના ઐતિહાસિક શહેર રાણી કી વાવ ની મુલાકાત.
• ભારતીય ઇતિહાસ, ભાષાકીય વિવિધતા, પુરાતત્વ, સ્થાપત્ય અને યોગના દર્શન પર વ્યાખ્યાન.
• મધુબની પેઇન્ટિંગ વર્કશોપ અને ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીતનું લેક્ચર-ડેમોન્સ્ટ્રેશન.
• નેચર વોક, યોગ અને પ્રાણાયામ સત્રો, મ્યુઝિયમની મુલાકાત અને સાંસ્કૃતિક જોડાણ.
• IIT ગાંધીનગરના રિસર્ચ પાર્ક ખાતે 'ભારત ઇનોવેટ્સ એક્સપો' દ્વારા આજના ભારતના સામર્થ્યનો પરિચય.

'ઇન્ડિયા કી ખોજ' એ IIT ગાંધીનગરની આંતરશાખાકીય શિક્ષણ, વૈશ્વિક જોડાણ અને પ્રાચીન આંતરદૃષ્ટિને સમકાલીન વિચાર અને વ્યવહાર સાથે જોડીને ભારતના બૌદ્ધિક અને સાંસ્કૃતિક વારસાની ઊંડી સમજ કેળવવાની પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

 

(रिलीज़ आईडी: 2205382) आगंतुक पटल : 25