ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેકનોલોજી ગાંધીનગર (આઇઆઇટીજીએન)એ 6 એપ્રિલ, 2025ના રોજ અત્યંત અપેક્ષિત કોમિક્સ કોન્ક્લેવ 3.0નું સમાપન કર્યું હતું. સંસ્થાની મુખ્ય પહેલ એવા આ બે દિવસીય કાર્યક્રમ દેશભરના કલાકારો, લેખકો, વિદ્વાનો અને કલાપ્રેમીઓને એકમંચ પર લાવ્યો હતો. જેમાં શિક્ષણ, સંશોધન અને સામાજિક વાર્તાલાપમાં દ્રશ્ય અને ગ્રાફિક વર્ણનોના આંતરછેદનું અન્વેષણ કરવામાં આવ્યું હતું. આઈઆઈટીજીએન કેમ્પસમાં યોજાયેલા આ કાર્યક્રમનું આયોજન આઈઆઈટીજીએન કેમ્પસમાં આર્ટિસ્ટ્સ-ઇન-રેસિડેન્સ, હ્યુમેનિટીઝ એન્ડ સોશિયલ સાયન્સિસના પ્રોફેસર અર્ઘા મન્ના અને પ્રોફેસર જૈસન માંજલી, જસુભાઇ મેમોરિયલ ચેર પ્રોફેસર, હ્યુમેનિટીઝ એન્ડ સોશિયલ સાયન્સિસ (કોગ્નિટિવ એન્ડ બ્રેઇન સાયન્સિસ ડિપાર્ટમેન્ટ સાથે સંયુક્ત રીતે) દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું.

આ વર્ષની ઇવેન્ટમાં પ્રાદેશિક વાર્તા કહેવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું હતું, જેણે રાજકારણ, સ્મૃતિ અને પર્યાવરણીય ન્યાયને લગતી સમૃદ્ધ વાતચીતને વેગ આપ્યો હતો. પ્રખ્યાત કાર્ટૂનિસ્ટ સરબજિત સેને તેમની સર્જનાત્મક પ્રક્રિયાની આંતરદૃષ્ટિ શેર કરી હતી અને તેમની કોમિક્સમાં વ્યક્તિગત અને રાજકીય વિષયો વચ્ચેના નોંધપાત્ર આંતરછેદ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. કાર્ટૂનિસ્ટ, ચિત્રકાર અને પ્રકૃતિવાદી રોહન ચક્રવર્તીએ પર્યાવરણીય કોમિક સ્ટ્રીપ્સના સર્જનમાં ઝંપલાવ્યું હતું. જેમાં હાસ્ય-નિર્માણમાં ક્ષેત્ર મુલાકાતો અને સંશોધનના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. આ વાટાઘાટો બાદ, હ્યુમનિટીઝ એન્ડ સોશિયલ સાયન્સિસના એસોસિએટ પ્રોફેસર નિશાંત ચોક્સી દ્વારા સંચાલિત 'સોશિયલ એન્ડ એન્વાયર્મેન્ટલ જસ્ટિસ થ્રૂ કોમિક્સ' પરની પેનલ ડિસ્કશનમાં શૈક્ષણિક સૂચિતાર્થો અને સામાજિક મુદ્દાઓ સાથે જોડાવામાં કોમિક ફોર્મેટની ભૂમિકાની શોધ કરવામાં આવી હતી.

પેનલ ઉપરાંત, લેખિકા લિકલા લાલે 'અ ગેલેરી ઇન યોર હેન્ડ્સ' શીર્ષક હેઠળ એક વિચારપ્રેરક સત્રનું આયોજન કર્યું હતું. જેમાં બાળકો માટે આર્ટ બુક્સ બનાવવાના મહત્વ પર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. આર્ટિસ્ટ અને ઇલસ્ટ્રેટર કૃપા ભાટિયાએ 'ફ્લેનર'ની વિભાવના અને તેનું કામ સ્ત્રીની નજરને કેવી રીતે પ્રતિબિંબિત કરે છે તેના પર એક વ્યાખ્યાન રજૂ કર્યું હતું. જ્યારે પ્રથમ બુક્સના ચિત્રકાર અને આર્ટ ડિરેક્ટર કેનાટો જિમોએ પિક્ચર બુક્સના સર્જન અંગેની તેમની આંતરદૃષ્ટિ શેર કરી હતી. આ સત્રો પછી 'આર્ટ એજ્યુકેશન ફોર ચિલ્ડ્રનઃ લુકિંગ ફોર અ ન્યૂ એજ્યુકેશન' વિષય પર ઈઆરઆઈ ફાઉન્ડેશનના સ્થાપક લોપા શાહ સાથે પેનલ ડિસ્કશનનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.

કોન્કલેવના બીજા દિવસે અન્ય મીડિયા સાથે કોમિક્સના કન્વર્ઝન પર શ્રેણીબદ્ધ વાટાઘાટો દર્શાવવામાં આવી હતી. દિલ્હી યુનિવર્સિટીના આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસર ડૉ. હરીસ કાદિરે દેશી સુપરહીરો અને ભારતીય વિઝ્યુઅલ સ્ટોરીટેલિંગની તપાસ કરતાં 'સ્પેક્ટર(સ) ઓફ સુપરમેન' વિષય પર વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. કલાકાર અને એનિમેટર જોશી બેનેડિક્ટે તેમની પ્રખ્યાત ગ્રાફિક નવલકથા 'પિગ ફ્લિપ' ના સર્જન પાછળની પોતાની યાત્રાને શેર કરી હતી, જ્યારે ગ્રાફિક નવલકથાકાર અને ચિત્રકાર હર્ષો મોહન ચટ્ટોરાજે હાસ્ય-નિર્માણમાં કોઈની શૈલીના ઉત્ક્રાંતિની ચર્ચા કરી હતી. અરુણાવા બેનર્જી અને ડૉ. શેખર મુખર્જીએ સિનેમા અને કોમિક્સના આંતરછેદ પર વાત કરી હતી, જેમાં અનુક્રમે 'ફ્રોમ રીલ્સ ટુ પેનલ્સ: હાઉ સિનેમા બીથ કોમિક્સ' અને 'ગ્રાફિક ટેલ્સ ફ્રોમ માય બેકયાર્ડ' જેવા વિષયો હતા. આ કાર્યક્રમની પૂર્ણાહૂતિ ડોન ચાકો પલાથારા, આર્ટિસ્ટ-ઇન-રેસિડેન્સ, હ્યુમેનિટીઝ એન્ડ સોશિયલ સાયન્સિસની અધ્યક્ષતામાં યોજાયેલી પેનલ ડિસ્કશન, 'કોમિક્સ એન્ડ ફિલ્મઃ કૉમન્સ એન્ડ વિરૂટિઝ'માં પરિણમી હતી.

બૌદ્ધિક રીતે ઉત્તમ સત્રો ઉપરાંત, આ કાર્યક્રમમાં એક કોમિક્સ પ્રદર્શન, એક ખુલ્લું બજાર, અને સરબજિત સેન અને સુમન ચૌધરી જેવા કલાકારો અને ચિત્રકારો સાથે આકર્ષક વર્કશોપની શ્રેણીનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. એક મુખ્ય વિશેષતા એ હતી કે આર્ટ સ્પિજેલમેન: ડિઝાસ્ટર ઇઝ માય મ્યુઝ (2024) નું સ્ક્રીનિંગ, જેનું નિર્દેશન મોલી બર્નસ્ટેઇન અને ફિલિપ ડોલિન દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું, જે ભારતમાં ફિલ્મના પ્રથમ સ્ક્રીનિંગને ચિહ્નિત કરે છે.

આ કાર્યક્રમની સફળતા પર પ્રકાશ પાડતા, પ્રોફેસર અર્ધા મન્નાએ જણાવ્યું હતું કે, "કોમિક્સ કોન્ક્લેવની સ્થાપના ત્રણ વર્ષ પહેલાં શૈક્ષણિક તપાસ અને સર્જનાત્મક પ્રેક્ટિસ વચ્ચેના અંતરને દૂર કરવા માટે કરવામાં આવી હતી. આ ઘટના માત્ર કલાની સંસ્કૃતિને જ પ્રોત્સાહન આપતી નથી, પરંતુ વિચાર અને ક્રિયાની નિર્ણાયક રીત તરીકેની તેની ભૂમિકા પર પણ ભાર મૂકે છે. અમે આ વર્ષે મળેલા જબરદસ્ત પ્રતિસાદથી રોમાંચિત છીએ અને ભવિષ્યમાં આ ઇવેન્ટને વિસ્તૃત કરવા આતુર છીએ."

AP/IJ/GP/JD

(Release ID: 2119810) Visitor Counter : 36