પરિચય:

કેન્દ્રીય ઔદ્યોગિક સુરક્ષા દળ (CISF)એ તેના 56માં સ્થાપના દિવસની ઉજવણી પ્રસંગે એક વિશેષ પહેલ હાથ ધરી હતી. આ પહેલના ભાગરૂપે, સીઆઈએસએફએ "ધ ગ્રેટ ઇન્ડિયન કોસ્ટલ સાયક્લોથોન" 2025નું આયોજન કર્યું હતું, જે "સુરક્ષિત તટ, સમૃદ્ધ ભારત" થીમ પર આધારિત એક સીમાચિહ્નરૂપ પ્રયાસ છે. તમિલનાડુના ઠકકોલમના રાજદિત્ય પ્રાદેશિક તાલીમ કેન્દ્ર ખાતેથી ગૃહમંત્રી શ્રી અમિત શાહે 7 માર્ચ, 2025ના રોજ સાયક્લોથોનને વર્ચ્યુઅલ રીતે લીલી ઝંડી આપી હતી અને આ મહત્વાકાંક્ષી પ્રયાસ માટે તખ્તો તૈયાર કર્યો હતો. આ મેગા સાઇકલ રેલીમાં ભારતના પૂર્વ અને પશ્ચિમ કિનારાથી એક સાથે બે સાઇકલિંગ ટીમોનો પ્રારંભ થયો હતો. 14 મહિલા કર્મચારીઓ સહિત સીઆઈએસએફના 125 સમર્પિત સાઇકલ સવારોએ આ કઠિન યાત્રા હાથ ધરી હતી અને 25 દિવસમાં 11 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં 6,553 કિલોમીટરનું અંતર કાપ્યું હતું. તદુપરાંત, 1,100થી વધુ સહભાગીઓએ વિવિધ તબક્કે સાયક્લોથોનમાં જોડાવા માટે નોંધણી કરાવી હતી, જેણે આ પહેલ માટે મજબૂત જાહેર સમર્થન પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો.

ભારતીય મુખ્ય ભૂમિના લાંબા દરિયાકિનારાને આવરી લીધા પછી, આ રેલી 31 માર્ચ 2025ના રોજ કન્યાકુમારી ખાતે તેના નિર્ધારિત સમય મુજબ સમાપ્ત થઈ હતી. પ્રાપ્ત માહિતી અનુસાર, 'આ પ્રકારની પ્રથમ' સાયક્લોથોન ઈવેન્ટ છે, જેણે ભારતના મુખ્ય ભૂમિ દરિયાકિનારાની સંપૂર્ણ લંબાઈને પાર કરીને નોંધપાત્ર 6,553 કિલોમીટરનું અંતર કાપ્યું છે.

આ પહેલ ભારતના વિસ્તૃત દરિયાકિનારાની સુરક્ષા પ્રત્યે સીઆઈએસએફની સતત પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે, જે 250થી વધુ બંદરોનું ઘર છે, જેમાં 72 મુખ્ય બંદરો સામેલ છે, જે દેશના 95 ટકા વેપારને જથ્થાની દ્રષ્ટિએ અને 70 ટકા મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ દેશના વેપારનું સંચાલન કરે છે. ભારતની દરિયાઈ સરહદ પર અંતરિક્ષ, સંરક્ષણ, પરમાણુ ઊર્જા, પેટ્રોલિયમ અને શિપિંગ સાથે સંબંધિત 135 સંસ્થાઓ ભારતની દરિયાઈ સરહદ પર સ્થિત છે, ત્યારે આપણા દરિયાકિનારાની સુરક્ષા ભારતના અર્થતંત્ર અને ઊર્જા સુરક્ષા માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે. જો કે, આપણા દરિયાકિનારાઓ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાને લગતા ગંભીર પડકારો, જેમ કે, વિસ્ફોટકો, શસ્ત્રો, ડ્રગ્સ અને અન્ય દાણચોરીના માલસામાનની ઘૂસણખોરીના ભયનો સામનો કરી રહ્યા છે.

પાંચ દાયકાથી વધુ સમયથી, સીઆઈએસએફને આ બંદરો અને દરિયાકિનારા પર સ્થિત અન્ય મહત્વપૂર્ણ સ્થાપનો જેવા કે રિફાઇનરીઓ, શિપયાર્ડ્સ અને પરમાણુ ઊર્જા પ્લાન્ટ્સને સુરક્ષિત કરવાની જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે. આ સાયક્લોથોન દરિયાકિનારાની સુરક્ષા માટેનાં જોખમો વિશે જાગૃતિ ફેલાવવાનો અને રાષ્ટ્રીય દરિયાઈ સરહદોની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા સ્થાનિક સમુદાયો સાથે સીઆઈએસએફની ભાગીદારીને વધારે મજબૂત કરવાનો પ્રયાસ હતો.

સાયક્લોથોનને સ્થાનિક સમુદાયો, વિવિધ એકમોમાં સીઆઇએસએફના જવાનો તેમજ અન્ય એજન્સીઓ તરફથી મહત્વપૂર્ણ સહયોગ મળ્યો હતો. પારાદીપ બંદર, કોણાર્ક સૂર્ય મંદિર, ગેટવે ઓફ ઇન્ડિયા (મુંબઇ), વિઝાગ, મેંગલોર અને ચેન્નાઇ સહિતના મુખ્ય દરિયાકાંઠાના શહેરો અને નોંધપાત્ર સીમાચિહ્નો પર ભવ્ય સ્વાગત અને ધ્વજવંદન સમારંભોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં સાયક્લોથોનના સંદેશને ટેકો આપવા અને વધુ વિસ્તૃત કરવા માટે સ્થાનિક લોકો અને જાણીતી હસ્તીઓ મોટી સંખ્યામાં બહાર આવ્યા હતા.

 સાઇકલ સવારો માટે પસંદગી, તાલીમ અને પ્રેક્ટિસ સેશનઃ

આ મહાન ભારતીય તટીય સાયક્લોથોનના સીઆઈએસએફના સાઈકલ સવારોએ આખો મહિનો સખત તાલીમ આપવામાં, સહનશક્તિનું નિર્માણ કરવામાં, પોષણ વિશે શીખવામાં અને લાંબા અંતર સુધી સુરક્ષિત રીતે સવારી કરવાની તૈયારી કરવામાં વિતાવ્યો છે.

દરરોજ 120થી 180 કિલોમીટર સુધી ચાલનારા સાઇકલિંગ અભિયાનની માંગને ધ્યાનમાં રાખીને અસાધારણ શરીરની તંદુરસ્તી અને ચપળતા ધરાવતા અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓને ઓળખવા માટે એક કડક પસંદગી પ્રક્રિયા અમલમાં મૂકવામાં આવી હતી. ઉમેદવારોએ વિસ્તૃત મૂલ્યાંકન કર્યું હતું, જેમાં સામેલ છેઃ

(i) પ્રારંભિક સ્ક્રિનિંગ:

⮚ કાર્ડિયોવાસ્ક્યુલર આરોગ્ય, મસ્ક્યુલોસ્કેલેટલ અખંડિતતા અને લાંબા સમય સુધી સહનશીલતા માટેની પ્રવૃત્તિઓ માટે એકંદરે શારીરિક અનુકૂળતાને સુનિશ્ચિત કરવા માટે વિગતવાર તબીબી મૂલ્યાંકન.

• બેઝલાઈન સ્ટ્રેન્થ, ફ્લેક્સિબિલિટી અને એરોબિક ક્ષમતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે પ્રાથમિક ફિટનેસ એસેસમેન્ટ.

(ii) સહનશીલતા અને શારીરિક તંદુરસ્તીની કસોટીઓ:

 અમારા ટ્રેનિંગ સેન્ટરમાં હાથ ધરવામાં આવેલા આ પરીક્ષણો અભિયાનના પડકારોનું અનુકરણ કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યા હતા.

⮚ ટેસ્ટનો સમાવેશ થાય છે:

▪ કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર સહનશક્તિનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે લાંબા અંતરનો સમય ગાળો ચાલે છે.

▪ મુખ્ય સ્થિરતા, પગની મજબૂતાઈ અને શરીરના ઉપરના ભાગની સહનશક્તિ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતી તાકાત અને લવચીકતાની કસરતો, જે સતત સાઇકલિંગ માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે.

▪ પ્રતિભાવ અને બાઇક હેન્ડલિંગ કુશળતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે ચપળતા કવાયત કરે છે.

 (iii) આરટીસી બારવાહામાં સઘન શારીરિક તાલીમઃ

 સીઆઈએસએફ રિજનલ ટ્રેનિંગ સેન્ટર, બરવાહા (એમપી) તેના વિશિષ્ટ તાલીમ કાર્યક્રમો, ખાસ કરીને કમાન્ડો ઓપરેશન્સ અને એડવાન્સ્ડ એન્ડ્યુરન્સ ડેવલપમેન્ટ માટે વિખ્યાત અગ્રણી સંસ્થા તરીકે ઊભું છે. જરૂરી શારીરિક સ્થિતિસ્થાપકતા બનાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને આરટીસી બરવાહામાં સમર્પિત તાલીમ સમયગાળાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.

⮚ તાલીમ પદ્ધતિમાં સામેલ છેઃ

▪ પ્રગતિશીલ લાંબા અંતરના સાયકલિંગ સત્રો, સહનશક્તિના નિર્માણ માટે માઇલેજમાં ક્રમશઃ વધારો કરે છે.

▪ પગની તાકાત અને રક્તવાહિનીની ક્ષમતા વધારવા માટે ટેકરી ચઢાણની તાલીમ.

▪ ગતિ અને કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરવા માટે અંતરાલ તાલીમ.

▪ વધુ પડતી ઇજાઓને રોકવા અને સારી રીતે ગોળાકાર તંદુરસ્તી વિકસાવવા માટે સ્વિમિંગ અને સ્ટ્રેન્થ ટ્રેનિંગ જેવી ક્રોસ-ટ્રેનિંગ પ્રવૃત્તિઓ.

▪ પોષણ અને હાઇડ્રેશન શિક્ષણ, શ્રેષ્ઠ કામગીરીને સુનિશ્ચિત કરવા માટે.

▪ પુન:પ્રાપ્તિ વ્યૂહરચનાઓ, અને ઇજાની રોકથામ.

(iv) ભુજ એરપોર્ટ પર ઓરિએન્ટેશન અને પ્રેક્ટિસઃ

⮚ ભુજ એરપોર્ટ પર ચાર દિવસીય ઓરિએન્ટેશન દ્વારા વાસ્તવિક દુનિયાની પરિસ્થિતિનો વ્યવહારુ અનુભવ પૂરો પાડવામાં આવ્યો હતો.

⮚ આમાં સામેલ છેઃ

▪ નેવિગેશન અને રૂટ પ્લાનિંગની કવાયત.

▪ બાઇકની જાળવણી અને રિપેર વર્કશોપ.

▪ ટીમ વર્ક અને સંદેશાવ્યવહાર કુશળતા વિકસાવવા માટે જૂથ સવારી કવાયત.

▪ વિવિધ હવામાનની િસ્થતિમાં સવારીની પ્રેક્ટિસ કરો.

▪ ઇમરજન્સી પ્રક્રિયાઓની તાલીમ.

આ કઠોર તૈયારીએ એ સુનિશ્ચિત કર્યું કે પસંદ કરાયેલા અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓ આ અભિયાનને પૂર્ણ કરવા માટે માત્ર શારીરિક રીતે જ સક્ષમ ન હતા, પરંતુ આવી માંગની જવાબદારીમાં રહેલા પડકારોને પહોંચી વળવા માટે માનસિક રીતે પણ તૈયાર હતા.

સાયક્લોથોનના મુખ્ય ઉદ્દેશો:

● સાયક્લોથોનનો હેતુ ભારતના દરિયાકિનારા પર ઊભા થતા વિવિધ જોખમો અંગે લોકોમાં જાગૃતિ લાવવાનો હતો, જેમાં દાણચોરીની ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ (ડ્રગ્સ, શસ્ત્રો અને વિસ્ફોટકોનો સમાવેશ થાય છે), ઘૂસણખોરી સામે તકેદારીની જરૂરિયાત અને આ પારિસ્થિતિક દ્રષ્ટિએ સંવેદનશીલ વિસ્તારોમાં પર્યાવરણીય સંરક્ષણના મહત્ત્વપૂર્ણ મહત્ત્વનો સમાવેશ થાય છે.

● આ પ્રયત્નનો મુખ્ય સિદ્ધાંત એ હતો કે સ્થાનિક રહેવાસીઓના અમૂલ્ય પ્રદાનને "તટ પ્રહરી" (કોસ્ટલ સેન્ટિનલ્સ) તરીકે સ્વીકારવું અને તેની ઉજવણી કરવી. આ પહેલમાં આ સમુદાયોને સશક્ત બનાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં રાષ્ટ્રના દરિયાઇ હિતોની સુરક્ષામાં સુરક્ષા દળોની આંખો અને કાન તરીકેની તેમની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકાને માન્યતા આપવામાં આવી હતી.

● સાયક્લોથોને સીઆઈએસએફ, અન્ય સુરક્ષા એજન્સીઓ અને દરિયાકિનારાના સમુદાયો વચ્ચે સંચાર અને સહયોગને મજબૂત કરવાની સુવિધા આપી છે. આ આદાનપ્રદાન ભાગીદારી અને સહિયારી જવાબદારીની ભાવનાને પ્રોત્સાહન આપે છે, જે મજબૂત અને સ્થિતિસ્થાપક દરિયાઈ સુરક્ષા માળખું ઊભું કરવા માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે.

● પોતાના સુરક્ષા ધ્યાન ઉપરાંત, સાયક્લોથોનનું ધ્યેય આંતરિક સમુદાયોને ભારતના મનમોહક કિનારા સાથે જોડવાનું પણ હતું. દરિયાકિનારાના જીવંત સમુદાયો, તેમની વિવિધ વનસ્પતિઓ અને પ્રાણીસૃષ્ટિ તથા ભારતની દરિયાકિનારાની ઓળખ ઊભી કરતી વિશિષ્ટ સાંસ્કૃતિક પરંપરાઓને ઉજાગર કરવાની આ એક તક હતી.

ચાવીરૂપ સિદ્ધિઓઃ સામૂહિક પ્રયાસ અને રાષ્ટ્રીય મહત્ત્વનું ખાતું

અભૂતપૂર્વ જાહેર જોડાણઃ સાયક્લોથોને જાહેર જોડાણનું ખરેખર નોંધપાત્ર સ્તર હાંસલ કર્યું હતું, જેણે તેની વ્યાપક અપીલ અને તેના સંદેશનો પડઘો દર્શાવ્યો હતો. આશરે 30 લાખ લોકોએ આ માર્ગ પર આયોજિત રેલીઓ, કાર્યક્રમો અને જાગૃતિ અભિયાનમાં શારીરિક રીતે ભાગ લીધો હતો, જ્યારે સાયક્લોથોનનો સંદેશો વિવિધ ઓનલાઇન અને સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ મારફતે આશરે 2.5 કરોડ લોકોની આશ્ચર્યજનક રીતે વિશાળ જનમેદની સુધી પહોંચ્યો હતો.

વિસ્તૃત સહભાગિતા અને કવરેજઃ સાયક્લોથોનની યાત્રામાં નોંધપાત્ર ઘટનાઓ અને આદાનપ્રદાનનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં 26 મુખ્ય ઘટનાઓ અને 118 સ્થાનિક આદાનપ્રદાનનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં લોકો નોંધપાત્ર સંખ્યામાં બહાર આવ્યા હતા અને તેમની હૂંફ અને ટેકો આપ્યો હતો. દરિયાકાંઠાની સુરક્ષા અને દરિયાકાંઠાના જીવનના પડકારોની આસપાસ કેન્દ્રિત ચર્ચા દ્વારા વિચારો અને મંતવ્યોનું આદાનપ્રદાન કરવામાં આવ્યું હતું. સ્થાનિક સહભાગિતાની મદદથી વિવિધ સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં આ ક્ષેત્રના અનોખા ગીતો, નૃત્યો, માર્શલ આર્ટ્સ, પરંપરાગત પોશાક અને સાંસ્કૃતિક પ્રથાઓનું પ્રદર્શન કરવામાં આવ્યું હતું.

વધેલી જાગૃતિ અને સામુદાયિક જોડાણઃ સાયક્લોથોન દરિયાકિનારાની સુરક્ષાના બહુમુખી પડકારો વિશે નોંધપાત્ર રીતે જાગૃતિ લાવવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે અને આ પડકારોનું સમાધાન કરવામાં સક્રિય સમુદાયની ભાગીદારીનું સર્વોચ્ચ મહત્વ ધરાવે છે. દરિયાકિનારાના સમુદાયો સાથે સીધા જોડાણ કરીને, સીઆઈએસએફએ તેમની ચિંતાઓ અને પરિપ્રેક્ષ્યની ઊંડી સમજણને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે, જેણે વધુ અસરકારક અને સમુદાય-કેન્દ્રિત સુરક્ષા વ્યૂહરચનાઓ માટે માર્ગ મોકળો કર્યો છે.

ભવિષ્યની વ્યૂહરચનાઓ માટે મૂલ્યવાન આંતરદૃષ્ટિ: આ પ્રસંગે વિવિધ દરિયાકાંઠાના પ્રદેશો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા ચોક્કસ પડકારો અને નબળાઈઓ વિશે અમૂલ્ય આંતરદૃષ્ટિ પ્રદાન કરી છે. માનનીય ગૃહ મંત્રીના નિર્દેશન મુજબ, દરિયાકિનારાના સમુદાયો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા મુદ્દાઓ અને પડકારોની ગતિશીલ રેકોર્ડ-કીપિંગ, વધુ લક્ષિત અને અસરકારક સુરક્ષા વ્યૂહરચનાઓ અને પહેલોના વિકાસમાં ફાળો આપશે.

જાણીતી હસ્તીઓ દ્વારા સમર્થન: સાયક્લોથોને વિવિધ ક્ષેત્રોની પ્રતિષ્ઠિત હસ્તીઓની વિશાળ શ્રેણીનું નોંધપાત્ર ધ્યાન અને સમર્થન મેળવ્યું હતું, જેણે તેના મહત્વને વધુ વિશ્વાસ આપ્યો હતો.

* પુડુચેરીના ઉપરાજ્યપાલ આદરણીય શ્રી કુનિયિલ કૈલાશનાથન, પુડુચેરીના મુખ્યમંત્રી શ્રી એન. રંગાસ્વામી, ઓડિશાના નાયબ મુખ્યમંત્રી શ્રીમતી પ્રવતી પરીદા, અર્જુન એવોર્ડથી સન્માનિત પ્રમોદ ભગત, ભારતીય હોકીના દિગ્ગજ નેતા મીર રંજન નેગી, રાજા શ્રી શિવેન્દ્ર નારાયણ ભાનજ દેવ (કનિષ્કના રાજા), પદ્મશ્રી સેન્ડ આર્ટિસ્ટ સુદર્શન પટ્ટનાઇક, જનપ્રતિનિધિઓ જેવા મહાનુભાવોએ આ કાર્યક્રમોમાં હાજરી આપી હતી અને તેમનું સમર્થન આપ્યું હતું.

નીરજ ચોપરા, મનુ ભાકેર, એમએસ ધોની, સુનિલ ગાવસ્કર, ક્રિશ્નામાચારી શ્રીકાંત જેવા સ્પોર્ટસ લેજન્ડ્સે આ ઈવેન્ટને સપોર્ટ કર્યો છે.

રજનીકાંત, મોહનલાલ, અક્ષય કુમાર, સુનીલ શેટ્ટી, જેકી શ્રોફ, મંજુ વોરિયર અને અન્ય જેવા ફિલ્મ સ્ટાર્સે તેમનો ટેકો આપ્યો હતો અને અસંખ્ય વ્યક્તિઓને દરિયાકાંઠાની સુરક્ષાના હેતુમાં જોડાવા પ્રેરણા આપી હતી.

સ્વામી વિવેકાનંદ સ્મારક ખાતે આયોજિત કન્યાકુમારીમાં ભવ્ય સમાપન રાષ્ટ્રીય એકતા અને સામૂહિક સંકલ્પના શક્તિશાળી પ્રતીક તરીકે કામ કર્યું હતું. આ મહત્ત્વપૂર્ણ પ્રસંગે સાયક્લોથોનની સફળતાપૂર્વક પૂર્ણાહૂતિની સાથે-સાથે ભારતના દરિયાકિનારાની સુરક્ષામાં સતર્કતા અને સહયોગ વધારવાના નવા યુગની શરૂઆતનો સંકેત પણ આપ્યો હતો તથા રાષ્ટ્ર માટે એક સુરક્ષિત અને સમૃદ્ધ ભવિષ્ય સુનિશ્ચિત કર્યું હતું.

AP/JY/GP/JD

(Release ID: 2118779) Visitor Counter : 32