મુખ્ય તારણો

• શહેરી વિસ્તારોમાં શ્રમ બળ સહભાગિતા દર (એલએફપીઆર) 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયની વ્યક્તિઓમાં ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર, 2023 દરમિયાન 49.9 ટકાથી વધીને ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર, 2024 ના ત્રિમાસિક ગાળામાં 50.4 ટકા થયો છે.
• શહેરી વિસ્તારોમાં 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયના પુરુષો માટે એલએફપીઆર ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર, 2023 દરમિયાન 74.1 ટકાથી વધીને ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર, 2024 દરમિયાન 75.4 ટકા થયો છે, જે પુરુષ એલએફપીઆરમાં એકંદરે વધી રહેલા વલણને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
• શહેરી વિસ્તારોમાં 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયની મહિલાઓમાં એલએફપીઆર ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર, 2023 દરમિયાન 25.0 ટકાથી વધીને ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર, 2024 દરમિયાન 25.2 ટકા થયો છે.
• શહેરી વિસ્તારોમાં 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયની વ્યક્તિઓમાં કામદાર વસ્તી ગુણોત્તર (ડબલ્યુપીઆર) ઓક્ટોબર- ડિસેમ્બર, 2023 દરમિયાન 46.6 ટકાથી વધીને ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર, 2024 માં 47.2 ટકા થયો છે.
• શહેરી વિસ્તારો માટે 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયના પુરુષો માટે ડબલ્યુપીઆર ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર, 2023 માં 69.8 ટકાથી વધીને ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર, 2024 દરમિયાન 70.9 ટકા થયો છે, જે પુરુષ ડબલ્યુપીઆરમાં એકંદરે વધતા વલણને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
• શહેરી વિસ્તારોમાં 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયના લોકોમાં બેરોજગારી દર (યુઆર) ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર, 2023 દરમિયાન 6.5 ટકાથી ઘટીને ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર, 2024 દરમિયાન 6.4 ટકા થયો હતો.
• ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર, 2023 અને ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર, 2024 દરમિયાન 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયના પુરુષોમાં યુઆર 5.8% જેટલું જ રહ્યું હતું. ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર, 2023 માં 15 વર્ષ અને તેથી વધુ વયની મહિલાઓમાં યુઆર 8.6% થી ઘટીને ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર, 2024 માં 8.1% થઈ ગઈ છે.

1. પરિચય

સમયાંતરે શ્રમબળના ડેટાની ઉપલબ્ધતાના મહત્વને ધ્યાનમાં રાખીને નેશનલ સ્ટેટિસ્ટિક્સ ઓફિસ (એનએસઓ)એ એપ્રિલ, 2017માં પિરિયોડિક લેબર ફોર્સ સરવે (પીએલએફએસ) શરૂ કર્યો હતો.

પીએલએફએસનો ઉદ્દેશ મુખ્યત્વે બમણો છેઃ

• માત્ર 'વર્તમાન સાપ્તાહિક સ્થિતિ' (સીડબ્લ્યુએસ)માં શહેરી વિસ્તારો માટે ત્રણ મહિનાના ટૂંકા ગાળામાં રોજગારી અને બેરોજગારીના મુખ્ય સૂચકાંકો (જેમ કે, કામદાર વસ્તી ગુણોત્તર, શ્રમબળની સહભાગિતા દર, બેરોજગારી દર)નો અંદાજ કાઢવો.
• ગ્રામીણ અને શહેરી બંને વિસ્તારોમાં વાર્ષિક ધોરણે 'સામાન્ય સ્થિતિ' (ps+ss) અને સીડબ્લ્યુએસ બંનેમાં રોજગાર અને બેરોજગારી સૂચકાંકોનો અંદાજ કાઢવા માટે.

ડિસેમ્બર 2018માં પૂરા થતાં ક્વાર્ટરથી સપ્ટેમ્બર 2024માં પૂરા થતા ક્વાર્ટર સુધીના  પીએલએફએસના ચોવીસ ત્રિમાસિક બુલેટિન્સ જાહેર થઈ ચૂક્યા છે. આ ત્રિમાસિક બુલેટિનમાં શ્રમ બળ સૂચકાંકોના અંદાજો રજૂ કરવામાં આવ્યા છે, જેમ કે, લેબર ફોર્સ પાર્ટિસિપેશન રેટ (એલએફપીઆર), વર્કર પોપ્યુલેશન રેશિયો (ડબલ્યુપીઆર), બેરોજગારી દર (યુઆર), રોજગારમાં વ્યાપક દરજ્જા દ્વારા કામદારોનું વિતરણ અને શહેરી વિસ્તારો માટે વર્તમાન સાપ્તાહિક સ્થિતિ (સીડબ્લ્યુએસ)માં કામના ઉદ્યોગમાં કામ કરે છે.

હાલનું ત્રિમાસિક બુલેટિન ઓક્ટોબર-ડિસેમ્બર, 2024 ના ત્રિમાસિક ગાળાની શ્રેણીમાં પચીસમું છે.

ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર 2024 ના ત્રિમાસિક ગાળા દરમિયાન પીએલએફએસ ફિલ્ડવર્ક

ઓક્ટોબર-ડિસેમ્બર 2024 ના સમયગાળા માટે ફાળવવામાં આવેલા તમામ નમૂનાઓના સંદર્ભમાં માહિતી એકત્રિત કરવા માટેનું ફિલ્ડવર્ક, પ્રથમ મુલાકાત માટે સમયસર પૂર્ણ કરવામાં આવ્યું હતું તેમજ બાર પ્રથમ મુલાકાત પ્રથમ તબક્કાના એકમો (એફએસયુ) સિવાય નમૂનાઓ પર ફરીથી વિચાર કરવામાં આવ્યો હતો; મણિપુર રાજ્યમાં ત્રણ, મહારાષ્ટ્ર, ઓરિસ્સા, આસામમાં બે અને ગુજરાત, કેરળ અને આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓમાંથી એક-એક અને આઠ એફએસયુ (મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાંથી ચાર, કર્ણાટક રાજ્યના બે અને મધ્ય પ્રદેશ અને આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓમાંથી એક-એક) પર પુનર્વિચાર કરવામાં આવ્યા હતા, જેને જાનહાનિ તરીકે ગણવામાં આવ્યા હતા.

સંબંધિત ત્રિમાસિક ગાળા માટે પી.એલ.એફ.એસ.ના અંદાજનો ઉપયોગ કરતી વખતે આ પાસાઓને ધ્યાનમાં રાખી શકાય છે.

2. PLFSની ડિઝાઇનનો નમૂનો

શહેરી વિસ્તારોમાં રોટેશનલ પેનલ સેમ્પલિંગ ડિઝાઇનનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. આ રોટેશનલ પેનલ સ્કીમમાં શહેરી વિસ્તારોમાં દરેક પસંદ કરેલા ઘરની ચાર વખત મુલાકાત લેવામાં આવે છે, જેની શરૂઆતમાં 'ફર્સ્ટ વિઝિટ શિડ્યુલ' અને ત્યાર બાદ ત્રણ વખત 'રિવિઝિટ શિડ્યુલ' આપવામાં આવે છે. રોટેશનની યોજના એ સુનિશ્ચિત કરે છે કે પ્રથમ તબક્કાના નમૂનાના એકમો (એફએસયુ)ના 75 ટકા સતત બે મુલાકાતો વચ્ચે મેળ ખાય છે.

C. માપનો નમૂનો

અખિલ ભારતીય સ્તરે, શહેરી વિસ્તારોમાં, ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર 2024 ના ત્રિમાસિક ગાળા દરમિયાન કુલ 5,742 એફએસયુ (અર્બન ફ્રેમ સર્વેમાંથી બહાર આવેલા શહેરી નમૂનાના એકમ) નું સર્વેક્ષણ કરવામાં આવ્યું છે. સર્વેક્ષણ કરાયેલા શહેરી કુટુંબોની સંખ્યા 45,074 હતી અને સર્વેક્ષણ કરાયેલા લોકોની સંખ્યા શહેરી વિસ્તારોમાં 1,70,487 હતી.

1. કન્સેપ્શનલ ફ્રેમવર્ક ઓફ કી એમ્પ્લોયમેન્ટ એન્ડ બેરોજગારી ઈન્ડિકેટર્સ ફોર ધ ક્વાર્ટરલી બુલેટિનઃ ધ પિરિયોડિક લેબર ફોર્સ સરવે (પીએલએફએસ)માં લેબર ફોર્સ પાર્ટિસિપેશન રેટ (એલએફપીઆર), વર્કર પોપ્યુલેશન રેશિયો (ડબલ્યુપીઆર), બેરોજગારી રેટ (યુઆર) વગેરે જેવા મુખ્ય રોજગાર અને બેરોજગારી સૂચકાંકોનો અંદાજ આપવામાં આવ્યો છે. આ સૂચકાંકો, અને 'વર્તમાન સાપ્તાહિક સ્થિતિ' ને નીચે મુજબ વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવ્યા છે:

1. શ્રમ બળ સહભાગિતા દર (એલએફપીઆર) : એલએફપીઆરની વ્યાખ્યા વસતિમાં શ્રમબળમાં (એટલે કે, કામ કરતા અથવા કામ માટે કામ કરતા અથવા મેળવવા અથવા ઉપલબ્ધ) ધરાવતા લોકોની ટકાવારી તરીકે કરવામાં આવે છે.

2. વર્કર પોપ્યુલેશન રેશિયો (ડબલ્યુપીઆર) : ડબલ્યુપીઆરને વસતીમાં નોકરી કરતા લોકોની ટકાવારી તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે.

3. બેરોજગારી દર (યુઆર): યુઆર (UR) ને શ્રમબળમાં રહેલા વ્યક્તિઓમાં બેરોજગાર વ્યક્તિઓની ટકાવારી તરીકે વ્યાખ્યાયિત કરવામાં આવે છે.

4. વર્તમાન સાપ્તાહિક સ્થિતિ (સીડબ્લ્યુએસ): સર્વેક્ષણની તારીખ અગાઉના છેલ્લા 7 દિવસના સંદર્ભ સમયગાળાના આધારે નક્કી કરવામાં આવેલી પ્રવૃત્તિની સ્થિતિને વ્યક્તિની વર્તમાન સાપ્તાહિક સ્થિતિ (સીડબ્લ્યુએસ) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

2. ત્રિમાસિક બુલેટિન ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર 2024 ના ત્રિમાસિક ગાળા માટે મંત્રાલયની વેબસાઇટ (https://mospi.gov.in) પર ઉપલબ્ધ છે. મુખ્ય પરિણામો સંલગ્ન નિવેદનોમાં આપવામાં આવ્યા છે.

 

પરિશિષ્ટ

પી.એલ.એફ.એસ.ના મુખ્ય તારણો, ત્રિમાસિક બુલેટિન (ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર 2024)

1. 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયની વ્યક્તિઓ માટે શ્રમ બળ ભાગીદારી દર (એલએફપીઆર)

શહેરી વિસ્તારોમાં એલએફપીઆર ઓક્ટોબર-ડિસેમ્બર 2024માં 50.4 ટકા હતો, જે 15 વર્ષથી વધુ વયની વ્યક્તિઓ માટે હતો. જ્યારે પુરુષ માટે એલએફપીઆર ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર 2024 માં 75.4 ટકા હતો, જ્યારે મહિલાઓ માટે આ સમયગાળા દરમિયાન એલએફપીઆર 25.2 ટકા હતો.

 

 

2. 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયની વ્યક્તિઓ માટે કામદાર વસ્તી ગુણોત્તર (ડબલ્યુપીઆર)

 

શહેરી વિસ્તારોમાં ડબલ્યુપીઆર ઓક્ટોબર-ડિસેમ્બર 2024માં 47.2 ટકા હતો, જે 15 વર્ષથી વધુ વયની વ્યક્તિઓ માટે હતો. પુરુષો માટે, ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર 2024 માં તે 70.9% હતું, સ્ત્રીઓ માટે, તે આ સમયગાળા દરમિયાન 23.2% હતું.

 

 

3. 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયની વ્યક્તિઓ માટે બેરોજગારી દર (યુ.આર.)

 

શહેરી વિસ્તારોમાં બેરોજગારીનો દર ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર 2024 માં 15 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો માટે 6.4 ટકા હતો. પુરુષો માટે, બેરોજગારી દર ઓક્ટોબર - ડિસેમ્બર 2024 માં 5.8% હતો અને આ જ સમયગાળા દરમિયાન સ્ત્રી માટે, યુઆર 8.1% હતો.

 

 

ઇ. શ્રમ બજારનાં મુખ્ય સૂચકાંકોનાં ત્રિમાસિક અંદાજોની હાઈલાઈટ્સ

 

1. વર્ષ 2022થી 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયની વ્યક્તિઓ માટે શ્રમ બળ ભાગીદારી દર (એલએફપીઆર)માં ટ્રેન્ડ

 

શહેરી વિસ્તારોમાં પુરુષ અને સ્ત્રી માટે જાન્યુઆરીથી માર્ચ, 2022ના ત્રિમાસિક ગાળાથી એલએફપીઆરમાં વલણ આકૃતિ 1 અને 2માં પ્રસ્તુત કરવામાં આવ્યું છે.

 

 

2. વર્ષ 2022થી 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયની વ્યક્તિઓ માટે કામદાર વસતિ ગુણોત્તર (ડબલ્યુપીઆર)માં ટ્રેન્ડ

શહેરી વિસ્તારોમાં જાન્યુઆરીથી માર્ચ, 2022ના ત્રિમાસિક ગાળાથી પુરુષ અને સ્ત્રી માટે ડબ્લ્યુપીઆરમાં વલણ આકૃતિ 3 અને 4માં પ્રસ્તુત કરવામાં આવ્યું છે.

 

 

 

3. 2022થી 15 વર્ષ કે તેથી વધુ વયના લોકો માટે બેરોજગારી દર (યુઆર)માં વલણ

શહેરી વિસ્તારોમાં પુરુષ અને સ્ત્રી માટે જાન્યુઆરીથી માર્ચ, 2022ના ત્રિમાસિક ગાળાથી યુઆરમાં વલણ આકૃતિ 5 અને 6માં રજૂ કરવામાં આવ્યું છે.

 

 

 

 

પીડીએફમાં જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો:

AP/JY/GP/JD

(Release ID: 2104736) Visitor Counter : 51