રાષ્ટ્રીય આંકડાકીય કાર્યાલય (NSO), આંકડા અને કાર્યક્રમ અમલીકરણ મંત્રાલય (MoSPI) આ પ્રેસ નોટમાં રાષ્ટ્રીય આવક, 2023-24ના બીજા આગોતરા અંદાજ (SAE); 2023-24ના ઑક્ટોબર-ડિસેમ્બર ક્વાર્ટર (Q3) માટે કુલ ઘરેલું ઉત્પાદન (GDP) ના ત્રિમાસિક અંદાજો અને તેના ખર્ચના ઘટકો અને નીચેના રાષ્ટ્રીય આવક, વપરાશ ખર્ચ, બચત અને મૂડી નિર્માણના સુધારેલા અંદાજો બહાર પાડી રહ્યું છે:

1. નાણાકીય વર્ષ 2022-23 માટે પ્રથમ સુધારેલા અંદાજો (FRE);
2. નાણાકીય વર્ષ 2021-22 માટે બીજા સુધારેલા અંદાજો (SRE) અને અંતિમ અંદાજો;
3. નાણાકીય વર્ષ 2020-21 માટે ત્રીજા સુધારેલા અંદાજો (TRE) અને અંતિમ અંદાજો

આ અંદાજો રાષ્ટ્રીય હિસાબોના પ્રકાશન કેલેન્ડર અનુસાર સતત (2011-12) અને વર્તમાન કિંમતો બંને પર બહાર પાડવામાં આવે છે. વધુમાં, એસ.આર ઈ.ને અંતિમ અંદાજ તરીકે ધ્યાનમાં લેવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. તદનુસાર, હવેથી ટીઆરઇ બહાર લાવવાની પ્રથા બંધ કરવામાં આવશે. એટલે વર્ષ 2020-21ના ટીઆરએ અને 2021-22ના એસઆરઈ સંબંધિત વર્ષ માટે અંતિમ અંદાજ છે.

1. વર્ષ 2023-24માં કોન્સ્ટન્ટ (2011-12) પર વાસ્તવિક જીડીપી અથવા જીડીપી વર્ષ 2022-23 માટે ₹160.71 લાખ કરોડના જીડીપીના એફઆરએ સામે ₹172.90 લાખ કરોડનાં સ્તરે પહોંચવાનો અંદાજ છે. 2023-24 દરમિયાન જીડીપીનો વૃદ્ધિ દર 7.6 ટકા હોવાનો અંદાજ છે, જ્યારે 2022-23માં વૃદ્ધિ દર 7 ટકા હતો.
2. વર્તમાન કિંમતો પર નોમિનલ જીડીપી અથવા જીડીપી વર્ષ 2023-24માં ₹ 293.90 લાખ કરોડ સુધી પહોંચવાનો અંદાજ છે, જ્યારે 2022-23માં ₹ 269.50 લાખ કરોડ હતો, જે 9.1 ટકાનો વૃદ્ધિ દર દર્શાવે છે.
3. 2023-24ના ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં સ્થિર (2011-12) કિંમતો પર જીડીપી ₹ 43.72 લાખ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે, જે 2022-23ના ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં ₹ 40.35 લાખ કરોડ હતો, જે 8.4 ટકાનો વૃદ્ધિ દર દર્શાવે છે. 2023-24ના ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં વર્તમાન કિંમતો પર જીડીપી ₹ 75.49 લાખ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે, જે 2022-23ના ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં ₹ 68.58 લાખ કરોડ હતી, જે 10.1 ટકાનો વૃદ્ધિ દર દર્શાવે છે.
4. વિગતવાર નોંધોઃ (i) રાષ્ટ્રીય આવક, 2023-24ના બીજા આગોતરા અંદાજો (SAE), ,ઓક્ટોબર-ડિસેમ્બર ત્રિમાસિક ગાળા (Q3) માટે જીડીપીના ત્રિમાસિક અંદાજો તેના ખર્ચના ઘટકો સાથે ભાગ A માં આપવામાં આવ્યા છે અને (ii) નાણાકીય વર્ષ 2022-23, 2021-22 અને 2020-21 માટે ઉપરોક્ત સુધારેલા અંદાજો ભાગ Bમાં આપવામાં આવ્યા છે.

ભાગ A

રાષ્ટ્રીય આવક 2023-24નો બીજો આગોતરો અંદાજ, ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળા (ઓક્ટોબર-ડિસેમ્બર), 2023-24 માટે કુલ સ્થાનિક ઉત્પાદનનો ત્રિમાસિક અંદાજ

રાષ્ટ્રીય આવક, 2023-24ના બીજા આગોતરા અંદાજ, ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળા (ઑક્ટોબર-ડિસેમ્બર), 2023-24 માટે કુલ સ્થાનિક ઉત્પાદનના ત્રિમાસિક અંદાજ અંગેની નોંધ

આ ભાગમાં, રાષ્ટ્રીય આવક, 2023-24ના બીજા આગોતરા અંદાજો (SAE), તેમજ 2023-24 (Q3,2023-24) ના ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળા (ઓક્ટોબર-ડિસેમ્બર) માટે કુલ ઘરેલું ઉત્પાદન (GDP) ના ત્રિમાસિક અંદાજો સતત (2011-12) અને વર્તમાન કિંમતો બંને પર આપવામાં આવ્યા છે.

કુલ/ચોખ્ખી રાષ્ટ્રીય આવક અને માથાદીઠ આવકના અંદાજો સાથે આર્થિક પ્રવૃત્તિના પ્રકાર દ્વારા મૂળભૂત કિંમતો પર કુલ મૂલ્યવર્ધન (જીવીએ) અને વર્ષ માટે જીડીપીના ખર્ચ ઘટકો ઉપરાંત ત્રિમાસિક અંદાજો અને વર્ષ માટે એપ્રિલ-ડિસેમ્બરના અંદાજો 2021-22,2022-23 અને 2023-24 સતત (2011-12) અને વર્તમાન કિંમતો, ટકાવારી ફેરફારો સાથે પ્રેસ નોટના આ ભાગના અંતે મૂકવામાં આવેલા નિવેદનો 1એ થી 12એમાં આપવામાં આવ્યા છે.

2. વર્ષ 2023-24 માં સ્થિર (2011-12) કિંમતો પર વાસ્તવિક જીડીપી અથવા જીડીપી ₹ 172.90 લાખ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે, જ્યારે વર્ષ 2022-23 માટે જીડીપીના પ્રથમ સુધારેલા અંદાજો (FRE) ₹ 160.71 લાખ કરોડ છે. 2023-24 દરમિયાન વાસ્તવિક જીડીપીમાં વૃદ્ધિનો અંદાજ 2022-23 માં તે 7 ટકા હતો તેની સરખામણીએ 7.6 ટકા છે.
3. વર્ષ 2023-24માં વર્તમાન કિંમતો પર નોમિનલ જીડીપી અથવા જીડીપી ₹ 293.90 લાખ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે, જ્યારે વર્ષ 2022-23 માટે જીડીપીના FRE ₹ 269.50 લાખ કરોડ છે. 2023-24 દરમિયાન નોમિનલ જીડીપીમાં વૃદ્ધિનો અંદાજ 9.1 ટકા છે, જ્યારે 2022-23માં તે 14.2 ટકા હતો.
4. 2023-24ના ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં સ્થિર (2011-12) કિંમતો પર જીડીપી ₹ 43.72 લાખ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે, જે 2022-23ના ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં ₹ 40.35 લાખ કરોડ હતી, જે 8.4 ટકાનો વૃદ્ધિ દર દર્શાવે છે. 2023-24 ના ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં વર્તમાન કિંમતો પર જીડીપી ₹ 75.49 લાખ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે, જે 2022-23ના ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં ₹ 68.58 લાખ કરોડ હતી, જે 10.1 ટકાનો વૃદ્ધિ દર દર્શાવે છે.

5. રાષ્ટ્રીય આવકના આગોતરા અંદાજો સૂચક-આધારિત હોય છે અને બેન્ચમાર્ક-સૂચક પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરીને સંકલિત કરવામાં આવે છે, એટલે કે અગાઉના વર્ષ માટે ઉપલબ્ધ અંદાજો (2022-23) ક્ષેત્રોની કામગીરીને પ્રતિબિંબિત કરતા સંબંધિત સૂચકાંકોનો ઉપયોગ કરીને વિસ્તૃત કરવામાં આવે છે. 2023-24 માટે ફર્સ્ટ એડવાન્સ એસ્ટીમેટ્સ (FAE) ખૂબ જ મર્યાદિત ડેટા પર આધારિત હતા અને 2022-23ના પ્રોવિઝનલ એસ્ટીમેટ્સનો બેંચમાર્ક અંદાજો તરીકે ઉપયોગ કરતા હતા.

6. SAE 2023-24ના સંકલન માટે, FAE સમયે ઉપયોગમાં લેવાતા 2022-23ના કામચલાઉ અંદાજોને પ્રથમ સુધારેલા અંદાજો (FRE) 2022-23 દ્વારા બદલવામાં આવ્યા છે, જે ઉદ્યોગ મુજબ/સંસ્થા મુજબની વિગતવાર માહિતીનો ઉપયોગ કરીને સંકલિત કરવામાં આવ્યા છે. આમ, એફએઈથી એસએઈમાં ફેરફારો બેંચમાર્ક અંદાજોના પુનરાવર્તન અને સી.પી.આઈ., આઈ.આઈ.પી., રાજકોષીય ડેટાના સુધારેલા અંદાજો, સૂચિબદ્ધ કંપનીઓનાં નાણાકીય પરિણામો વગેરે જેવા વિવિધ સૂચકાંકો પર ઉપલબ્ધ વધારાના ડેટાને આભારી છે, જેનો ઉપયોગ 2023-24 માટે અંદાજોનું સંકલન કરવા માટે થાય છે. અગાઉ જાહેર કરાયેલા 2023-24ના પ્રથમ અને બીજા ત્રિમાસિક અંદાજો સાથે અગાઉના વર્ષોના ત્રિમાસિક અંદાજોમાં પણ રાષ્ટ્રીય હિસાબોની સુધારા નીતિ અનુસાર સુધારો કરવામાં આવ્યો છે.
7. ક્ષેત્રવાર અંદાજો (i) ઔદ્યોગિક ઉત્પાદન સૂચકાંક (IIP), (ii) 2023-24ના પ્રથમ, બીજા અને ત્રીજા ત્રિમાસિક ગાળા માટે ઉપલબ્ધ ખાનગી કોર્પોરેટ ક્ષેત્રમાં સૂચિબદ્ધ કંપનીઓની નાણાકીય કામગીરી (iii) 2023-24 માટે પાક ઉત્પાદનના બીજા આગોતરા અંદાજો, (iv) 2023-24 માટે મુખ્ય પશુધન ઉત્પાદનોના ઉત્પાદન લક્ષ્યાંકો તેમજ ઉનાળા અને વરસાદની મોસમના ઉત્પાદન અંદાજો, (v) માછલીનું ઉત્પાદન, (vi) સિમેન્ટ અને સ્ટીલનું ઉત્પાદન/વપરાશ, (vii) રેલવે માટે ચોખ્ખા ટન કિલોમીટર અને પેસેન્જર કિલોમીટર, (viii) નાગરિક ઉડ્ડયન દ્વારા સંચાલિત પેસેન્જર અને કાર્ગો ટ્રાફિક, (ix) મોટા અને નાના દરિયાઈ બંદરો પર સંચાલિત કાર્ગો ટ્રાફિક,  (x) વાણિજ્યિક વાહનોનું વેચાણ, (xi) બેંક ડિપોઝિટ અને ક્રેડિટ, (xii) કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોના હિસાબો, વગેરે, નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ 9-10 મહિના માટે ઉપલબ્ધ છે જેવા સૂચકાંકોનો ઉપયોગ કરીને સંકલિત કરવામાં આવ્યા છે. અંદાજમાં ઉપયોગમાં લેવાતા મુખ્ય સૂચકાંકોમાં વર્ષ-દર-વર્ષ વૃદ્ધિ દર (%) પરિશિષ્ટ A માં આપવામાં આવ્યો છે.
8. જીડીપી સંકલન માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવતી કુલ કરવેરાની આવકમાં નોન-જીએસટી આવક તેમજ જીએસટીની આવકનો સમાવેશ થાય છે. વર્ષ 2023-24 માટે કરવેરાની આવકનો સુધારેલો અંદાજ, 2024-25 માટે કેન્દ્ર સરકારના વાર્ષિક નાણાકીય નિવેદનમાં ઉપલબ્ધ છે, કન્ટ્રોલર જનરલ ઓફ એકાઉન્ટ્સ (સીજીએ) અને કોમ્પ્ટ્રોલર એન્ડ ઓડિટર જનરલ ઓફ ઇન્ડિયા (કેગ)ની વેબસાઇટ્સ પર નવીનતમ ઉપલબ્ધ માહિતીનો ઉપયોગ વર્તમાન ભાવે ઉત્પાદનો પરના કરનો અંદાજ કાઢવા માટે કરવામાં આવ્યો છે. સ્થિર ભાવે ઉત્પાદનો પરના કરવેરાનું સંકલન કરવા માટે, કરવેરાની ચીજવસ્તુઓ અને સેવાઓના જથ્થાની વૃદ્ધિનો ઉપયોગ કરીને વોલ્યુમ એક્સ્ટ્રાપોલેશન કરવામાં આવે છે. મુખ્ય સબસિડીઓ જેવી કે ખાદ્યાન્ન, યુરિયા, પેટ્રોલિયમ અને પોષકતત્વો આધારિત સબસિડી જેવી કે સીજીએની વેબસાઇટ પર ઉપલબ્ધ લેટેસ્ટ માહિતીનો ઉપયોગ કરીને ઉત્પાદન પરની કુલ સબસિડીનું સંકલન કરવામાં આવ્યું હતું તથા ડિસેમ્બર, 2023 સુધી મોટા ભાગનાં રાજ્યો દ્વારા સબસિડી પર કરવામાં આવેલા ખર્ચનું સંકલન કરવામાં આવ્યું હતું, જે કેન્દ્ર/રાજ્યવાર આરઇ અને બીઇની જોગવાઈ સાથે મળીને વર્ષ 2023-24 માટે કેગની વેબસાઇટ પર ઉપલબ્ધ છે. વર્ષ 2023-24 માટે કેન્દ્ર અને રાજ્યો પાસેથી મહેસૂલી ખર્ચ, વ્યાજની ચુકવણી, સબસિડી વગેરે પરની માહિતીનો ઉપયોગ સરકારી અંતિમ વપરાશ ખર્ચ (જીએફસીઇ)નો અંદાજ લગાવવા માટે થાય છે.
9. સુધારેલ ડેટા કવરેજ, વિવિધ સૂચકાંકોની વાસ્તવિક કામગીરી, વાસ્તવિક કરવેરાની વસૂલાત અને આગામી મહિનાઓમાં સબસિડી પર કરવામાં આવેલ ખર્ચ અને સ્રોત એજન્સીઓ દ્વારા કરવામાં આવેલ ઇનપુટ ડેટામાં સુધારાની અસર આ અંદાજોના અનુગામી સુધારાઓ પર પડશે. તેથી, પ્રકાશન કેલેન્ડર મુજબ, નિયત સમયમાં ઉપરોક્ત કારણોસર અંદાજોમાં સુધારા થવાની સંભાવના છે. વપરાશકર્તાઓએ આંકડાનું અર્થઘટન કરતી વખતે આને ધ્યાનમાં લેવું જોઈએ.
10. જાન્યુઆરી-માર્ચ, 2024 (Q4 2023-24) માટે ત્રિમાસિક જીડીપી અંદાજો અને વર્ષ 2023-24 માટે રાષ્ટ્રીય આવકના કામચલાઉ અંદાજો 31 મે, 2024ના રોજ જાહેર કરવામાં આવશે.

***

Annexure A

ભાગ  B

રાષ્ટ્રીય આવક, વપરાશ ખર્ચ, બચત અને મૂડી નિર્માણ, 2022-23ના પ્રથમ સુધારેલા અંદાજો

રાષ્ટ્રીય આવક, વપરાશ ખર્ચ, બચત અને મૂડીની રચના, 2022-23ના પ્રથમ સુધારેલા અંદાજો અંગે નોંધ

આ ભાગમાં નાણાકીય વર્ષ 2022-23 માટે રાષ્ટ્રીય આવક, વપરાશ ખર્ચ, બચત અને મૂડીની રચનાના પ્રથમ સુધારેલા અંદાજો તેમજ નાણાકીય વર્ષ 2021-22 માટે બીજા સુધારેલા અંદાજો અને નાણાકીય વર્ષ 2020-21 માટે ત્રીજા સુધારેલા અંદાજો (બેઝ યર 2011-12 સાથે) આપવામાં આવ્યા છે.

2. વર્ષ 2022-23 માટે પ્રથમ સુધારેલા અંદાજો 31 મે, 2023ના રોજ કામચલાઉ અંદાજો બહાર પાડતી વખતે ઉપયોગમાં લેવાતી બેન્ચમાર્ક-સૂચક પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરવાને બદલે ઉદ્યોગ મુજબની/સંસ્થા મુજબની વિગતવાર માહિતીનો ઉપયોગ કરીને સંકલિત કરવામાં આવ્યા છે. કૃષિ ઉત્પાદન; ઔદ્યોગિક ઉત્પાદન (ASI: 2020-21 અને 2021-22ના અંતિમ પરિણામો); બજેટ દસ્તાવેજોમાં ઉપલબ્ધ સરકારી ડેટા (વર્ષ 2021-22 માટે વાસ્તવિક સાથે સુધારેલા અંદાજોને બદલીને); કોર્પોરેટ બાબતોના મંત્રાલય (એમસીએ), ભારતીય રિઝર્વ બેંક (આરબીઆઇ), રાષ્ટ્રીય કૃષિ અને ગ્રામીણ વિકાસ બેંક (નાબાર્ડ) વગેરે જેવી વિવિધ સ્રોત એજન્સીઓ પાસેથી ઉપલબ્ધ વ્યાપક ડેટા અને રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના અર્થશાસ્ત્ર અને આંકડા નિયામક (ડીઇએસ) પાસેથી વધારાના ડેટા પર નવીનતમ ઉપલબ્ધ ડેટાસેટ્સના ઉપયોગને કારણે વર્ષ 2020-21 અને 2021-22 માટેના કુલ ઘરેલું ઉત્પાદન (GDP) અને અન્ય એકત્રીકરણના અંદાજોમાં પણ સુધારા કરવામાં આવ્યા છે.
3. એકંદર સ્તરે સુધારેલા અંદાજોની મુખ્ય લાક્ષણિકતાઓ નીચે મુજબ છે.

કુલ સ્થાનિક ઉત્પાદન-જીડીપી

4. વર્ષ 2022-23 અને 2021-22 માટે સ્થિર (2011-12) કિંમતો પર વાસ્તવિક જીડીપી અથવા જીડીપી અનુક્રમે ₹ 160.71 લાખ કરોડ અને ₹ 150.22 લાખ કરોડ છે, જે 2022-23 દરમિયાન 7 ટકાની વૃદ્ધિ દર્શાવે છે, જ્યારે 2021-22 દરમિયાન તે 9.7 ટકાની વૃદ્ધિ દર્શાવે છે.
5. વર્ષ 2022-23 માટે વર્તમાન કિંમતો પર નોમિનલ જીડીપી અથવા જીડીપી વર્ષ 2021-22 માટે ₹ 235.97 લાખ કરોડની સરખામણીએ ₹ 269.50 લાખ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે, જે 2022-23 દરમિયાન 14.2 ટકાની વૃદ્ધિ દર્શાવે છે, જ્યારે 2021-22 દરમિયાન તે 18.9 ટકાની વૃદ્ધિ દર્શાવે છે.

જીવીએ અને તેનું ઉદ્યોગ મુજબનું વિશ્લેષણ

5. એકંદર સ્તરે, 2021-22 દરમિયાન 18.8 ટકાની વૃદ્ધિની સરખામણીએ 2022-23 દરમિયાન મૂળભૂત કિંમતો પર નજીવી ગ્રોસ વેલ્યુ એડેડ (GVA)માં 14.0 ટકાનો વધારો થયો છે. વાસ્તવિક જીવીએ, એટલે કે, સ્થિર (2011-12) કિંમતો પર GVA, 2021-22માં 9.4 ટકા વૃદ્ધિની સરખામણીએ 2022-23માં 6.7 ટકા વધ્યો છે.
6. 2011-12થી 2022-23 દરમિયાન એકંદર GVAમાં અર્થતંત્રના વ્યાપક ક્ષેત્રોનો હિસ્સો અને આ સમયગાળા દરમિયાન વાર્ષિક વૃદ્ધિ દર નીચે દર્શાવેલ છે:

*: ત્રીજો સુધારેલ અને અંતિમ અંદાજ; #: બીજો સુધારેલ અને અંતિમ અંદાજ; @: પ્રથમ સુધારેલ અંદાજ

8. પ્રાથમિક ક્ષેત્ર (જેમાં કૃષિ, પશુધન, વન્યંસાણ, માછીમારી અને ખાણકામ અને ક્વોરિઈંગ, ગૌણ ક્ષેત્રનો સમાવેશ થાય છે), દ્વિતીયક ક્ષેત્ર (જેમાં ઉત્પાદન, વીજળી, ગેસ, પાણી પુરવઠો અને અન્ય ઉપયોગિતા સેવાઓ અને બાંધકામનો સમાવેશ થાય છે) અને તૃતીયક ક્ષેત્ર (સેવાઓ)નો વૃદ્ધિદર પાછલા વર્ષોમાં અનુક્રમે 4.8 ટકા, ૧૨.૭ ટકા અને ૯.૨ ટકાની સામે વર્ષ 2022-23માં અનુક્રમે 4.4 ટકા, 2.1 ટકા અને 10.0 ટકા રહેવાનો અંદાજ મૂકવામાં આવ્યો છે.

2022-23 દરમિયાન વાસ્તવિક GVAમાં વૃદ્ધિ 'વીજળી, ગેસ, પાણી પુરવઠો અને અન્ય ઉપયોગી સેવાઓ', 'બાંધકામ', 'વેપાર, સમારકામ, હોટલ અને રેસ્ટોરાં', 'પરિવહન, સંગ્રહ અને સંચાર અને પ્રસારણ સંબંધિત સેવાઓ', 'નાણાકીય સેવાઓ', 'રિયલ એસ્ટેટ, નિવાસ અને વ્યવસાયિક સેવાઓ અને 'અન્ય સેવાઓ' ની માલિકી નિવેદન 4.2B પરથી જોઈ શકાય છે. જોકે, આ સમયગાળા દરમિયાન 'કૃષિ, પશુધન, વનીકરણ અને માછીમારી', 'ખાણકામ અને ક્વોરિઇંગ' અને 'જાહેર વહીવટ અને સંરક્ષણ' માં સામાન્ય વૃદ્ધિ જોવા મળી છે અને 'ઉત્પાદન' ક્ષેત્રમાં થોડો ઘટાડો થયો છે.

ચોખ્ખી રાષ્ટ્રીય આવક

9. .વર્ષ 2022-23 માટે વર્તમાન કિંમતે ચોખ્ખી રાષ્ટ્રીય આવક (NNI) ₹2 લાખ કરોડ છે, જે 2021-22 માં ₹1 લાખ કરોડ હતી, જે અગાઉના વર્ષના 17 ટકાની વૃદ્ધિની સરખામણીએ 2022-23 દરમિયાન 13.5 ટકાની વૃદ્ધિ દર્શાવે છે.

કુલ રાષ્ટ્રીય નિકાલજોગ આવક

10. વર્તમાન ભાવે ગ્રોસ નેશનલ ડિસ્પોઝેબલ ઇન્કમ (જીએનડીઆઇ) વર્ષ 2022-23 માટે ₹273.99 લાખ કરોડ રહેવાનો અંદાજ છે, જ્યારે વર્ષ 2021-22 માટે અંદાજ ₹239.25 લાખ કરોડ છે, જે વર્ષ 2021-22માં 18.8 ટકાની વૃદ્ધિની સરખામણીમાં વર્ષ 2022-23માં 14.5 ટકાની વૃદ્ધિ દર્શાવે છે.

બચત

11. 2022-23 દરમિયાન કુલ બચત ₹ 81.50 લાખ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે, જ્યારે 2021-22 દરમિયાન ₹ 73.63 લાખ કરોડ હતી. 2022-23 દરમિયાન કુલ બચતમાં બિન-નાણાકીય નિગમો, નાણાકીય નિગમો, સામાન્ય સરકાર અને ઘરગથ્થુ ક્ષેત્રોનો હિસ્સો અનુક્રમે 37.3%, 9.3%, (-) 7.5% અને 60.9% છે. 2022-23 માટે GNDIમાં કુલ બચતનો દર 29.7 ટકા હોવાનો અંદાજ છે, જ્યારે 2021-22 માટે 30.8 ટકા છે.

મૂડી રચના

12. વર્તમાન ભાવે ગ્રોસ કેપિટલ ફોર્મેશન (GCF) વર્ષ 2021-22 દરમિયાન ₹76.48 લાખ કરોડની સરખામણીએ વર્ષ 2022-23 માટે ₹86.78 લાખ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે. 2022-23 દરમિયાન GCFથી GDPનો દર 32.2 ટકા છે જે 2021-22માં 32.4 ટકા હતો. 2011-12 થી 2019-20 અને 2021-22 થી 2022-23ના વર્ષોમાં મૂડી નિર્માણના દરો બચતના દર કરતા ઊંચા રહ્યા છે કારણ કે આરઓડબ્લ્યુ તરફથી હકારાત્મક ચોખ્ખો મૂડી પ્રવાહ છે.
13. કુલ જીએફસીએફ (વર્તમાન ભાવે) ના હિસ્સાના સંદર્ભમાં, સૌથી વધુ ફાળો આપનાર નોન-ફાઇનાન્સિયલ કોર્પોરેશન્સ છે, ત્યારબાદ ઘરગથ્થુ ક્ષેત્રનો ક્રમ આવે છે, જેનો હિસ્સો 2022-23માં અનુક્રમે 44.2 ટકા અને 41.8 ટકા હતો.
14. સ્થિર (2011-12)ના ભાવે જીસીએફ ટુ જીડીપીનો દર 2021-22માં 36.7 ટકા અને 2022-23માં 34.9 ટકા હતો.

વપરાશ ખર્ચ

15. વર્તમાન ભાવો પર ખાનગી અંતિમ વપરાશ ખર્ચ (PFCE) વર્ષ 2022-23 માટે ₹164.23 લાખ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે જે 2021-22માં ₹143.83 લાખ કરોડ હતો. જીડીપીના સંબંધમાં, 2021-22 અને 2022-23 દરમિયાન વર્તમાન ભાવો પર પીએફસીઇ અને જીડીપીનો ગુણોત્તર અનુક્રમે 61.0 ટકા અને 60.9 ટકા છે. સ્થિર (2011-12) કિંમતો પર, PFCE વર્ષ 2021-22 અને 2022-23 માટે અનુક્રમે ₹ 87.33 લાખ કરોડ અને ₹ 93.24 લાખ કરોડ હોવાનો અંદાજ છે. 2021-22 અને 2022-23 વર્ષ માટે અનુરૂપ PFCE અને GDP ગુણોત્તર અનુક્રમે 58.1 ટકા અને 58.0 ટકા છે.
16. વર્તમાન ભાવો પર સરકારનો અંતિમ વપરાશ ખર્ચ (GFCE) વર્ષ 2022-23 માટે ₹28.84 લાખ કરોડનો અંદાજ છે જે 2021-22 દરમિયાન ₹24.72 લાખ કરોડ હતો. સ્થિર (2011-12) કિંમતો પર વર્ષ 2021-22 અને 2022-23 માટે GFCE નો અંદાજ અનુક્રમે ₹14.80 લાખ કરોડ અને ₹16.14 લાખ કરોડ છે.

માથાદીઠ અંદાજ

17. 2021-22 અને 2022-23ના વર્ષો માટે માથાદીઠ આવક એટલે કે વર્તમાન ભાવે પ્રતિ વ્યક્તિ ચોખ્ખી રાષ્ટ્રીય આવક અનુક્રમે ₹1,50,906 અને ₹1,69,496 હોવાનો અંદાજ છે. વર્ષ 2021-22 અને 2022-23 માટે વર્તમાન ભાવે માથાદીઠ PFCE અનુક્રમે ₹1,05,092 અને ₹1,18,755 હોવાનો અંદાજ છે.

જીડીપી અંદાજોમાં સુધારાનો સારાંશ

વર્ષ 2022-23 ના અંદાજોમાં સુધારો

18. નીચેનું નિવેદન કામચલાઉ અંદાજો (31 મે, 2023ના રોજ બહાર પાડવામાં આવેલ) અને 2022-23 માટે GVAના પ્રથમ સુધારેલા અંદાજો વચ્ચેના તફાવતનાં મુખ્ય કારણો આપે છે.

વર્ષ 2020-21 અને 2021-22ના અંદાજમાં સુધારા માટેનું કારણ(ઓ)

19. વિવિધ એજન્સીઓના તાજેતરના ઉપલબ્ધ ડેટાના ઉપયોગને પરિણામે 2020-21 અને 2021-22 ના વર્ષ માટે જીવીએના સ્તર અને વૃદ્ધિના અંદાજ બંનેમાં કેટલાક ફેરફારો થયા છે.

મુખ્ય સમૂહોમાં સુધારાઓ

20. વર્તમાન અને સ્થિર (2011-12) કિંમતો પર મુખ્ય એકત્રીકરણમાં સુધારાનું સ્તર નીચેના કોષ્ટકમાં આપવામાં આવ્યું છેઃ

મુખ્ય રાષ્ટ્રીય આવક સમૂહો અને તેમના%

(લાખ કરોડમાં ₹)

જી. વી. એ./જી. ડી. પી. ના અંદાજોમાં સુધારા માટેના મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છેઃ

વર્ષ 2020-21

કેટલાક રાજ્યો અને ડીઇએસના કેટલાક પાકો, પશુધન પેદાશો, માછલી અને વન્ય પેદાશોના ઉત્પાદન અને કિંમતોના સુધારેલા અંદાજોનો ઉપયોગ અને પાક ક્ષેત્રમાં આડપેદાશોના નવીનતમ સીસીએસ (2020-21) દરનો ઉપયોગ.

1. આઇબીએમમાંથી પ્રાપ્ત અપડેટેડ ઇનપુટ રેટનો ઉપયોગ.
2. એએસઆઈ: 2020-21ના અંતિમ પરિણામોનો ઉપયોગ
3. કેટલાક એનબીએફસી/નાણાકીય સહાયકોના તાજેતરના અહેવાલોનો ઉપયોગ.
4. રાજ્ય સરકારો અને સ્થાનિક સંસ્થાઓ પાસેથી મેળવેલી અપડેટ કરેલી માહિતીનો ઉપયોગ.

વર્ષ 2021-22

1. અનુક્રમે ચોથા અને ત્રીજા આગોતરા અંદાજને બદલે કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલયમાંથી ખાદ્યાન્ન, વાણિજ્યિક અને બાગાયત પાકોના અદ્યતન ઉત્પાદન અંદાજો (અંતિમ અંદાજો) નો ઉપયોગ.
2. કેટલાક રાજ્યો અને DES માંથી કેટલાક પાકો, પશુધન ઉત્પાદનો, માછલી અને વનસંવર્ધન ઉત્પાદનોના ઉત્પાદન અને કિંમતોના અદ્યતન અંદાજોનો ઉપયોગ; અને પાક ક્ષેત્રમાં પેટા-ઉત્પાદનોના તાજેતરના CCS (2021-22) દર.
3. વીજળી ક્ષેત્ર માટે એન. ડી. ઈ. દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવેલ અદ્યતન જી. વી. એ. નો ઉપયોગ.
4. એએસઆઈ: 2021-22 બિન-નાણાકીય ખાનગી કોર્પોરેટ ક્ષેત્ર માટે ડેટા અને સંવર્ધિત ડેટાનો ઉપયોગ.
5. કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારના બજેટમાં ખર્ચ અને આવકની વિવિધ વસ્તુઓના 'સુધારેલા અંદાજો' ની જગ્યાએ 'વાસ્તવિક' નો ઉપયોગ.
6. સ્થાનિક સંસ્થાઓ અને સ્વાયત્ત સંસ્થાઓ વિશે અદ્યતન માહિતીનો ઉપયોગ.
7. જાહેર ક્ષેત્રના ઉદ્યોગોના તાજેતરના વાર્ષિક અહેવાલોનો ઉપયોગ.
8. સહકારી બેંકો, ટપાલ જીવન વીમા (પી. એલ. આઈ.) અને ટપાલ કચેરી બચત બેંક (પી. ઓ. એસ. બી.), બિન-બેંકિંગ નાણાકીય સંસ્થાઓ (એન. બી. એફ. આઈ.) અને નાણાકીય સહાયકો માટે પ્રાપ્ત થયેલા તાજેતરના ડેટાનો ઉપયોગ.

વિગતવાર નિવેદનો

21. . ભાગ બીમાં બહાર પાડવામાં આવેલા નિવેદનોની યાદી નીચે આપવામાં આવી છે. સુધારેલા અંદાજોની વધુ વિગતો, એટલે કે, FRE 2022-23, SRE 20-22 અને TRE 2020- પરિશિષ્ટ B ના સ્ટેટમેન્ટ 1.1B થી 9B માં ઉપલબ્ધ છે, જે પ્રેસ નોટના PDF ફોર્મેટમાં આપવામાં આવ્યા છે.
1. નિવેદન 1.1B: વર્તમાન કિંમતો પર રાષ્ટ્રીય હિસાબોનું મુખ્ય એકત્રીકરણ
2.  નિવેદન 2B: માથાદીઠ આવક, ઉત્પાદન અને અંતિમ વપરાશ
3. નિવેદન 3.1B: આર્થિક પ્રવૃત્તિ દ્વારા ઉત્પાદન અને વર્તમાન કિંમતો પર ઉદ્યોગ દ્વારા મૂડીની રચના
4. નિવેદન 3.2B: આર્થિક પ્રવૃત્તિ દ્વારા ઉત્પાદન અને સતત (2011-12) કિંમતો પર ઉપયોગના ઉદ્યોગ દ્વારા મૂડીની રચના
5. નિવેદન 4.1B: વર્તમાન મૂળભૂત કિંમતો પર આર્થિક પ્રવૃત્તિ દ્વારા કુલ મૂલ્યમાં વધારો
6. નિવેદન 4.2B: સતત કિંમતો પર આર્થિક પ્રવૃત્તિ દ્વારા ઉમેરાયેલ કુલ મૂલ્ય (2011-12)
7. નિવેદન 5B: કુલ મૂડીની રચના માટે નાણાકીય બાબતો
8. નિવેદન 6.1B: વર્તમાન કિંમતો પર ઉપયોગના ઉદ્યોગ દ્વારા કુલ મૂડીની રચના
9. નિવેદન 6.2B: સતત કિંમતો પર ઉપયોગના ઉદ્યોગ દ્વારા કુલ મૂડીની રચના (2011-12)
10. નિવેદન 7.1B: વર્તમાન કિંમતો પર સંપત્તિ અને સંસ્થાકીય ક્ષેત્ર દ્વારા કુલ સ્થિર મૂડીની રચના
11. નિવેદન 7.2B: સ્થિર કિંમતો (2011-12) પર સંપત્તિ અને સંસ્થાકીય ક્ષેત્ર દ્વારા કુલ સ્થિર મૂડીની રચના
12. નિવેદન 8.1B: વર્તમાન કિંમતો પર ખાનગી અંતિમ વપરાશ ખર્ચ
13.  નિવેદન 8.2B: સતત કિંમતો પર ખાનગી અંતિમ વપરાશ ખર્ચ (2011-12)
14. નિવેદન 9B: સંસ્થાકીય ક્ષેત્રો-વર્તમાન કિંમતો પર મુખ્ય આર્થિક સૂચકાંકો

***********

જોડાણ બી

ફોર્મ્યુલા

1. મૂળભૂત કિંમતો પર જીવીએ (ઉત્પાદન અભિગમ) = મૂળભૂત કિંમતે ઉત્પાદન-મધ્યવર્તી વપરાશ
2. મૂળભૂત કિંમતો પર જીવીએ (આવક અભિગમ) = સીઇ + ઓએસ/એમઆઇ + સીએફસી + ઉત્પાદન વેરો ઓછો ઉત્પાદન સબસિડી (i)
3. જી. ડી. પી. = ∑મૂળભૂત કિંમતો પર જી. વી. એ. + ઉત્પાદન વેરો ઓછો ઉત્પાદન સબસિડી (ii)
4. એનડીપી/એનએનઆઈ = જીડીપી/જીએનઆઈ-સીએફસી
5. જીએનઆઈ = જીડીપી + આરઓડબલ્યુમાંથી ચોખ્ખી પ્રાથમિક આવક (પ્રાપ્તિ ઓછા ચુકવણી)
6. પ્રાથમિક આવક = CE + મિલકત અને ઉદ્યોગસાહસિક આવક
7. એન. એન. ડી. આઈ. = એન. એન. આઈ. + અન્ય વર્તમાન હસ્તાંતરણો (3) આરઓડબલ્યુ, ચોખ્ખી પાસેથી (પ્રાપ્તિ ઓછા ચુકવણી)
8. જી. એન. ડી. આઈ. = એન. એન. ડી. આઈ. + સી. એફ. સી. = જી. એન. આઈ. + અન્ય વર્તમાન સ્થાનાંતરણો (3) આરઓડબલ્યુ, ચોખ્ખી પાસેથી (પ્રાપ્તિ ઓછા ચુકવણી)
9. કુલ મૂડી રચના (iv) (નાણાકીય બાજુ) = કુલ બચત + આરઓડબલ્યુમાંથી ચોખ્ખો મૂડી પ્રવાહ
10. જી. સી. એફ. (ખર્ચ બાજુ) = જી. એફ. સી. એફ. + સી. આઈ. એસ. + મૂલ્યવાન વસ્તુઓ
11. સરકારની કુલ નિકાલપાત્ર આવક = જીએફસીઈ + સરકારની કુલ બચત
12. પરિવારોની કુલ નિકાલપાત્ર આવક (જી. ડી. આઈ.) = જી. એન. ડી. આઈ.-સરકારનો જી. ડી. આઈ.-તમામ નિગમની કુલ બચત

ફોર્મ્યુલા પર ટિપ્પણીઓ

1. ઉત્પાદન કર અથવા સબસિડી ઉત્પાદનના સંબંધમાં ચૂકવવામાં આવે છે અથવા પ્રાપ્ત થાય છે અને તે વાસ્તવિક ઉત્પાદનના જથ્થાથી સ્વતંત્ર હોય છે. કેટલાક ઉદાહરણો આ પ્રમાણે છેઃ

ઉત્પાદન કર-જમીનની આવક, સ્ટેમ્પ અને નોંધણી ફી અને વ્યવસાય પર કર

ઉત્પાદન સબસિડી-રેલવેને સબસિડી, ગ્રામ્ય અને નાના ઉદ્યોગોને સબસિડી ઉત્પાદન કર અથવા સબસિડી ઉત્પાદનના એકમ દીઠ ચૂકવવામાં આવે છે અથવા પ્રાપ્ત થાય છે. કેટલાક ઉદાહરણો આ પ્રમાણે છેઃ

પ્રોડક્ટ ટેક્સ-ગુડ્સ એન્ડ સર્વિસ ટેક્સ, એક્સાઇઝ ડ્યુટી, સેલ્સ ટેક્સ, સર્વિસ ટેક્સ અને ઇમ્પોર્ટ, એક્સપોર્ટ ડ્યુટી

ઉત્પાદન સબસિડી-ખાદ્ય, પેટ્રોલિયમ અને ખાતર સબસિડી.

1. અન્ય વર્તમાન હસ્તાંતરણો એ પ્રાથમિક આવક સિવાયના વર્તમાન હસ્તાંતરણોનો સંદર્ભ આપે છે.
2. વર્તમાન તેમજ સ્થિર કિંમતો પર કુલ મૂડી રચના (જી. સી. એફ.) નો અંદાજ બે અભિગમો દ્વારા કરવામાં આવે છેઃ-(i) ભંડોળના પ્રવાહ દ્વારા, જે કુલ બચત અને બાકીના વિશ્વમાંથી ચોખ્ખી મૂડી પ્રવાહ (આરઓડબલ્યુ) તરીકે મેળવવામાં આવે છે; અને (ii) કોમોડિટી પ્રવાહ અભિગમ દ્વારા, જે સંપત્તિના પ્રકાર દ્વારા મેળવવામાં આવે છે.

********

[i] પ્રાથમિક ક્ષેત્રમાં કૃષિ, વનસંવર્ધન, માછીમારી અને ખાણકામ અને ખાણકામ પ્રવૃત્તિઓનો સમાવેશ થાય છે.

[ii] ગૌણ ક્ષેત્રમાં ઉત્પાદન; વીજળી, ગેસ, પાણી પુરવઠો અને અન્ય ઉપયોગી સેવાઓ અને બાંધકામનો સમાવેશ થાય છે.

[iii] તૃતીય ક્ષેત્રમાં તમામ સેવાઓનો સમાવેશ થાય છે.

પીડીએફ ફોર્મેટમાં પ્રેસ નોટ જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

AP/GP/JD