પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે વર્ષ 2021-26ના સમયગાળા દરમિયાન રૂ. 4,797 કરોડનાં ખર્ચે અમલ કરવા માટે પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલયની યોજના "'PRITHvi VIgyan (પૃથ્વી)"ને મંજૂરી આપી દીધી છે. આ યોજનામાં "વાતાવરણ અને આબોહવા સંશોધન-મોડેલિંગ ઓબ્ઝર્વિંગ સિસ્ટમ્સ એન્ડ સર્વિસીસ (આરએવીએસ)", "ઓશન સર્વિસીસ, મોડેલિંગ એપ્લિકેશન, રિસોર્સિસ એન્ડ ટેકનોલોજી (ઓ-સ્માર્ટ)", "પોલર સાયન્સ એન્ડ ક્રાયોસ્ફિયર રિસર્ચ (પેસર)", "સિસ્મોલોજી એન્ડ જીઓસાયન્સિસ (સેજ)" અને "રિસર્ચ, એજ્યુકેશન, ટ્રેનિંગ એન્ડ આઉટરીચ (રીચઆઉટ)" નામની પાંચ પેટા-યોજનાઓ સામેલ છે.

વ્યાપક પૃથ્વી યોજનાના મુખ્ય ઉદ્દેશો આ મુજબ છે:

• પૃથ્વી પ્રણાલીના મહત્વપૂર્ણ સંકેતોને રેકોર્ડ કરવા અને પરિવર્તન માટે વાતાવરણ, સમુદ્ર, ભૂસ્તર, ક્રાયોસ્ફિયર અને નક્કર પૃથ્વીના લાંબા ગાળાના અવલોકનોની વૃદ્ધિ અને જાળવણી
• હવામાન, સમુદ્ર અને આબોહવાના જોખમોને સમજવા અને આગાહી કરવા અને આબોહવા પરિવર્તનના વિજ્ઞાનને સમજવા અને સમજવા માટે મોડેલિંગ સિસ્ટમ્સનો વિકાસ
• નવી ઘટનાઓ અને સંસાધનોની શોધ માટે પૃથ્વીના ધ્રુવીય અને ઊંચા સમુદ્રી પ્રદેશોનું સંશોધન;
• સામાજિક કાર્યક્રમો માટે દરિયાઈ સંસાધનોના સતત ઉપયોગ અને સંશોધન માટે ટેકનોલોજીનો વિકાસ
• પૃથ્વી પ્રણાલીઓ વિજ્ઞાનમાંથી જ્ઞાન અને આંતરદૃષ્ટિનો સામાજિક, પર્યાવરણીય અને આર્થિક લાભ માટે સેવાઓમાં અનુવાદ.

પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલય (એમઓઇએસ)ને હવામાન, આબોહવા, સમુદ્ર અને દરિયાકિનારાની સ્થિતિ, હાઇડ્રોલોજી, સિસ્મોલોજી અને કુદરતી આપત્તિઓ માટે સેવાઓ પ્રદાન કરવા માટે સોસાયટી માટે વિજ્ઞાનનું ભાષાંતર કરવાની જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે. દેશ માટે ટકાઉ રીતે દરિયાઇ જીવંત અને બિન-જીવંત સંસાધનોનું અન્વેષણ અને ઉપયોગ કરવો અને પૃથ્વીના ત્રણ ધ્રુવો (આર્કટિક, એન્ટાર્કટિક અને હિમાલય)નું અન્વેષણ કરવું. આ સેવાઓમાં હવામાનની આગાહી (જમીન પર અને મહાસાગરો બંને પર) અને ઉષ્ણકટિબંધીય ચક્રવાત, તોફાનમાં વધારો, પૂર, હીટ વેવ્સ, વાવાઝોડા અને વીજળી જેવી વિવિધ કુદરતી આપત્તિઓ માટે ચેતવણીઓનો સમાવેશ થાય છે. સુનામી અને ધરતીકંપોનું નિરીક્ષણ વગેરે માટે ચેતવણીઓ. મંત્રાલય દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવતી સેવાઓનો વિવિધ એજન્સીઓ અને રાજ્ય સરકારો દ્વારા માનવ જીવન બચાવવા અને કુદરતી આફતોને કારણે સંપત્તિઓને થતા નુકસાનને ઘટાડવા માટે અસરકારક રીતે ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે.

એમઓઇએસની સંશોધન અને વિકાસ અને કાર્યકારી (સેવાઓ) પ્રવૃત્તિઓ એમઓઇએસની દસ સંસ્થાઓ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવે છે, જેમાં ભારતીય હવામાન વિભાગ (આઇએમડી), નેશનલ સેન્ટર ફોર મીડિયમ રેન્જ વેધર ફોરકાસ્ટિંગ (એનસીએમઆરડબલ્યુએફ), સેન્ટર ફોર મરીન લિવિંગ રિસોર્સિસ એન્ડ ઇકોલોજી (સીએમએલઆરઇ), નેશનલ સેન્ટર ફોર કોસ્ટલ રિસર્ચ (એનસીસીઆર), નેશનલ સેન્ટર ફોર સિસ્મોલોજી (એનસીએસ), નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઓશન ટેકનોલોજી (એનઆઇઓટી), ઇન્ડિયન નેશનલ સેન્ટર ફોર ઓશન ઇન્ફોર્મેશન સર્વિસ (આઇએનસીઓઆઇએસ) સામેલ છે.  હૈદરાબાદ, નેશનલ સેન્ટર ફોર પોલર એન્ડ ઓશન રિસર્ચ (એનસીપીઓઆર), ગોવા, ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટ્રોપિકલ મીટિઓરોલોજી (આઇઆઇટીએમ), પુણે અને નેશનલ સેન્ટર ફોર અર્થ સાયન્સ સ્ટડીઝ (એન.સી.ઇ.એસ.એસ.). મંત્રાલયનાં દરિયાઈ અને દરિયાકિનારાનાં સંશોધન જહાજોનો કાફલો યોજના માટે જરૂરી સંશોધન સહાય પ્રદાન કરે છે.

પૃથ્વી પ્રણાલી વિજ્ઞાન પૃથ્વી પ્રણાલીના તમામ પાંચ ઘટકો સાથે કામ કરે છે: વાતાવરણ, હાઇડ્રોસ્ફિયર, જીઓસ્ફિયર, ક્રાયોસ્ફિયર અને બાયોસ્ફિયર અને તેમની જટિલ ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓ. પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલય (એમઓઇએસ) પૃથ્વી પ્રણાલી વિજ્ઞાન સાથે સંબંધિત તમામ પાસાઓને સંપૂર્ણરીતે સંબોધિત કરે છે. પૃથ્વીની વ્યાપક યોજના પૃથ્વી સિસ્ટમ વિજ્ઞાનના અલ્પોક્તિકરણને સુધારવા અને દેશ માટે વિશ્વસનીય સેવાઓ પ્રદાન કરવા માટે પૃથ્વી પ્રણાલીના તમામ પાંચ ઘટકોને સર્વગ્રાહી રીતે સંબોધિત કરશે. પૃથ્વી યોજનાના વિવિધ ઘટકો પરસ્પર નિર્ભર છે અને એમઓઇએસ હેઠળ સંબંધિત સંસ્થાઓના સંયુક્ત પ્રયાસો મારફતે સંકલિત રીતે હાથ ધરવામાં આવે છે. પૃથ્વી વિજ્ઞાનની વ્યાપક યોજના વિવિધ એમઓઇએસ સંસ્થાઓમાં સંકલિત બહુ-શાખાકીય પૃથ્વી વિજ્ઞાન સંશોધન અને નવીન કાર્યક્રમોના વિકાસને સક્ષમ બનાવશે. આ સંકલિત સંશોધન અને વિકાસના પ્રયાસોથી હવામાન અને આબોહવા, સમુદ્ર, ક્રાયોસ્ફિયર, સિસ્મોલોજિકલ સાયન્સ અને સેવાઓના મોટા પડકારોનું સમાધાન કરવામાં મદદ મળશે તથા સ્થાયી ઉપયોગ માટે જીવંત અને નિર્જીવ સંસાધનોની શોધ કરવામાં મદદ મળશે.

YP/GP

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com