ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਮੰਤਰਾਲਾ

ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਕੋਵਿਡ ਲਈ ਵਿਕਸਿਤ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਇੰਟ੍ਰਾ-ਨੈਸਲ ਵੈਕਸੀਨ ਨੂੰ 18 ਸਾਲ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਉਮਰ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਉਪਯੋਗ ਲਈ ਸੈਂਟਰਲ ਡਰੱਗਜ਼ ਸਟੈਂਡਰਡ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ (ਸੀਡੀਐੱਸਸੀਓ) ਨਾਲ ਸਵੀਕ੍ਰਿਤੀ ਮਿਲੀ


ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਰਤ ਬਾਈਓਟੇਕ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਲਿਮਿਟਿਡ (ਬੀਬੀਆਈਐੱਲ) ਦੁਆਰਾ ਕੋਵਿਡ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਇੰਟ੍ਰਾਨੇਜਲ ਵੈਕਸੀਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ (ਡੀਬੀਟੀ) ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਸਰਾਹਨਾ ਕੀਤੀ

Posted On: 01 DEC 2022 6:05PM by PIB Chandigarh
  • ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਅਤੇ ਪੱਥ-ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਫੈਸਲੇ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਖੋਜ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਅਧਿਕਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕੇਂਦ੍ਰੀਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਲਈ ਡੀਬੀਟੀ ਦੇ 14 ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਖਰ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੰਸਥਾ-ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਪਰਿਸ਼ਦ (ਬੀਆਰਆਈਸੀ) ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਮਾਹਿਤ ਕਰਨ ਨੂੰ ਸਵੀਕ੍ਰਿਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ।

  • ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਤੀਰੱਖਿਆ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਸਥਾਨ (ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਵ੍ ਇੰਯੂਨੋਲੋਜੀ) ਵਿੱਚ ਡੀਬੀਟੀ ਦੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ।

  • ਵੈਕਸੀਨ ਨੂੰ ਸੈਂਟਰਲ ਡਰੱਗਜ਼ ਸਟੈਂਡਰਡ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ (ਸੀਡੀਐੱਸਸੀਓ) ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 18 ਸਾਲ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਉਮਰ ਦੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਉਪਯੋਗ ਦੇ ਤਹਿਤ ਅਜੀਬ ਬੂਸਟਰ ਖੁਰਾਕ ਲਈ ਮੰਜੂਰੀ ਮਿਲੀ: ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ

  • ਮੰਤਰੀ ਮਹੋਦਯ ਨੇ ਕਿਹਾ ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਪਰਿਸ਼ਦ (ਬੀਆਰਆਈਸੀ) ਡੀਬੀਟੀ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰੇਗਾ ਤਾਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਸ ਖੋਜ ਜਨਾਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਪਰਸਪਰ ਤਾਲਮੇਲ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਧਿਆਧੁਨਿਕ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।

ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਕੋਵਿਡ ਲਈ ਵਿਕਸਿਤ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਇੰਟ੍ਰਾ-ਨਾਸਲ ਵੈਕਸੀਨ ਨੂੰ 18 ਸਾਲ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਉਮਰ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਉਪਯੋਗ ਲਈ ਸੈਂਟਰਲ ਡਰੱਗਜ਼ ਸਟੈਂਡਰਡ ਕੰਟਰੋਲ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਇਹ ਗੱਲ ਅੱਜ ਇੱਥੇ ਕੇਂਦਰੀ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਫਤਰ, ਪਰਸੋਨਲ, ਲੋਕ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ, ਪੈਨਸ਼ਨ, ਪਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ। ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਕੰਮਕਾਜ, ਲਾਗਤ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਾਰਜਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵਿਭਾਗ ਦੇ 14 ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਕੇ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਨਿਰਣੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ।

ਮੰਤਰੀ ਮਹੋਦਯ ਨੇ ਭਾਰਤ ਬਾਈਓਟੇਕ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਲਿਮਿਟਿਡ (ਬੀਬੀਆਈਐੱਲ) ਦੁਆਰਾ ਕੋਵਿਡ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਇੰਟ੍ਰਾਨੇਜਲ ਵੈਕਸੀਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲੋਕ ਉਪਕ੍ਰਮ ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਉਦਯੋਗ ਖੋਜ ਸਹਾਇਤਾ ਪਰਿਸ਼ਦ (ਬਾਈਰੈਕ-ਬੀਆਈਆਰਏਸੀ) ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਸਰਾਹਨਾ ਕੀਤੀ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮਿਸ਼ਨ ਕੋਵਿਡ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਤਪਾਦ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਕਲੀਨਿਕਲ ਟਰਾਇਲ ਨੂੰ ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਬਾਈਰੈਕ ਦੁਆਰਾ ਵਿੱਤ ਪੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵੈਕਸੀਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ 2 ਖੁਰਾਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਸਮਾਨ ਉਚਿਤ ਬੂਸਟਰ ਖੁਰਾਕ ਲਈ 18 ਸਾਲ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕ ਉਮਰ ਦੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਿਤ ਉਪਯੋਗ ਦੇ ਤਹਿਤ ਅਨੁਮੋਦਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਮਿਸ਼ਨ ਕੋਵਿਡ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੇ ਨ ਕੇਵਲ ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਮੂਚੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਵੈਕਸੀਨ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਬੜੇ ਗਰਵ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ।

ਵੈਰੀਐਂਟ-ਖਾਸ ਟੀਕਾਂ ਦੇ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਨੇਸਲਸ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਯੋਗ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਟੀਕੇ ਦਾ ਦੋਹਰਾ ਲਾਭ ਹੈ ਜੋ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਰਹੇ ਨਵੇਂ ਉਭਰਦੇ ਵੈਰੀਐਂਟਸ ਨਾਲ ਬੜੇ ਪੈਮਾਨੇ ‘ਤੇ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਹਾਮਾਰੀ ਅਤੇ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬੜੇ ਪੈਮਾਨੇ ‘ਤੇ ਟੀਕਾਕਰਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਪਕਰਣ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਅਤੇ ਪੰਥ-ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨਿਰਣੇ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਖੋਜ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਅਧਿਕਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਕੇਂਦ੍ਰੀਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਲਈ ਡੀਬੀਟੀ ਦੇ 14 ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੋਜ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸੰਸਥਾ-ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਪਰਿਸ਼ਦ (ਬੀਆਰਆਈਸੀ) ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਮਾਹਿਤ ਕਰਨ ਨੂੰ ਸਵੀਕ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇਹ ਕਦਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੇ “ਨਿਊਨਤਮ ਸਰਕਾਰ, ਅਧਿਕਤਮ ਸ਼ਾਸਨ” ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲਾਗਤ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਪਰਿਣਾਮ ਲਈ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਏਕੀਕਰਣ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਆਭਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੈ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਪੁਨਰਗਠਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅੱਖਰ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪਰਿਣਾਮਾਂ ਨੂੰ  ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਖੋਜ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਪਤੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਮੁਦਰੀਕਰਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਟੀਚੇ ਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਤਹਿਤ ਖੋਜ ਤਾਲਮੇਲ , ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਦੇ ਅਨੁਰੂਪ ਨਵੇਂ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, ਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਮਾਨਵ ਸੰਸਾਧਨ ਸੰਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਮੰਤਰੀ ਮਹੋਦਯ ਨੇ ਆਸ਼ਾ ਵਿਅਕਤ ਕੀਤੀ ਕਿ ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਪਰਿਸ਼ਦ ਆਪਣੇ ਖਾਸ ਖੋਜ ਅਧਿਦੇਸਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਤਾਲਮੇਲ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਡੀਬੀਟੀ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਅਧਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਨਿਰਣੇ ਕਰੇਗਾ। ਮੰਤਰੀ ਮਹੋਦਯ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੰਸਥਾਗਤ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅੰਤ ਥੀਮੈਟਿਕ ਪਰਸਪਰ ਵਿਚਾਰ-ਮਸ਼ਵਾਰੇ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬ੍ਰਿਕ ਸੰਸਥਾਨ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਤਿਆਧੁਨਿਕ ਖੋਜ ਕਰਨਗੇ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪੂਰਵ ਜੈਵ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਜੇਸ਼ ਗੋਖਲੇ ਨੇ ਮੰਤਰੀ ਮਹੋਦਯ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੱਜ 9 ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ 2021-2022 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕੀਤਾ ਜਦਕਿ ਬਾਕੀ 5 ਸੰਸਥਾਨ ਕੱਲ੍ਹ ਆਪਣੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇਣਗੇ।

****

ਐੱਸਐੱਨਸੀ/ਆਰਆਰ



(Release ID: 1880486) Visitor Counter : 141


Read this release in: English , Urdu , Marathi , Hindi