નવી દિલ્હીઃ 31 ડિસેમ્બર, 2019

 

વર્ષ 2024-25 સુધીમાં દેશની જીડીપી 5 ટ્રિલિયન ડોલર સુધી પહોંચાડવાનાં લક્ષ્યાંકને પાર પાડવા ભારતને આ વર્ષો દરમિયાન માળખાગત ક્ષેત્ર પર આશરે 1.4 ટ્રિલિયન ડોલર (રૂ. 100 લાખ કરોડ)નો ખર્ચ કરવાની જરૂર પડશે. આ માટે સૌથી મોટો પડકાર દર વર્ષે માળખાગત રોકાણમાં વધારો કરવાનો છે, જેથી ભારતીય અર્થતંત્રની વૃદ્ધિ માટે માળખાગત સુવિધાઓનો અભાવ અવરોધક પરિબળ ન બને. કેન્દ્રીય નાણાં મંત્રી શ્રીમતી નિર્મલા સીતારામને આજે અહીં એક પત્રકાર પરિષદમાં નેશનલ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પાઇપલાઇનની વિગતો પર ટૂંકું નિવેદન આપ્યું હતું. તેમણે  સંકેત આપ્યો હતો કે, સરકાર ટાસ્ક ફોર્સની ભલામણો ચકાસશે અને શક્ય એટલી ઝડપથી કામગીરી શરૂ કરશે.

આદરણીય પ્રધાનમંત્રીએ વર્ષ 2019માં સ્વતંત્રતા દિવસે એમનાં રાષ્ટ્રજોગ સંબોધનમાં આગામી પાંચ વર્ષમાં માળખાગત ક્ષેત્ર પર રૂ. 100 લાખ કરોડનું રોકાણ કરવામાં આવશે એવી જાહેરાત કરી હતી, જેમાં સામાજિક અને આર્થિક માળખાગત સુવિધાઓ સાથે સંબંધિત વિવિધ પ્રોજેક્ટ સામેલ છે.

આ લક્ષ્યાંક પાર પાડવા નાણાકીય વર્ષ 2019-20થી નાણાકીય વર્ષ 2024-25 સુધી દરેક વર્ષ માટે નેશનલ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પાઇપલાઇન (એનઆઇપી)ની રૂપરેખા મેળવવા માટે ટાસ્ક ફોર્સની રચના કરવામાં આવી હતી. ટાસ્ક ફોર્સની રચના નાણાં મંત્રાલયની મંજૂરી સાથે થઈ હતી. ટાસ્ક ફોર્સનાં અધ્યક્ષ સચિવ, ડીઇએ છે, જેમાં સભ્યો તરીકે સીઇઓ (નીતિ આયોગ), સચિવ (ખર્ચ), વહીવટી મંત્રાલયોનાં સચિવ અને અધિક સચિવ (રોકાણ), ડીઇએ છે અને મેમ્બર સેક્રેટરી તરીકે સંયુક્ત સચિવ (આઇપીએફ), ડીઇએ છે.

ટાસ્ક ફોર્સની પ્રથમ બેઠક સપ્ટેમ્બર, 2019માં યોજાઈ હતી. ત્યારબાદ માળખાગત વિકાસમાં સંકળાયેલા વિવિધ વિભાગો/મંત્રાલયો સાથે, માળખાગત વિકાસ અને નિર્માણ કામગીરીમાં સંકળાયેલા કોર્પોરેટ, બેંકો/નાણાકીય સંસ્થાઓ, પ્રાઇવેટ ઇક્વિટી ફંડો તથા સીઆઇઆઈ, ફિક્કી અને એસોચેમ સહિત વિવિધ ઉદ્યોગ સંગઠનો સાથે કેટલીક બેઠકોનું આયોજન થયું હતું. આ બેઠકોનો ઉદ્દેશ માળખાગત ક્ષેત્રોમાં જરૂરી સુધારા પર માહિતી અને સૂચનો મેળવવાનો હતો.

અત્યાર સુધીમાં પહેલી વાર હાથ ધરવામાં આવેલી આ પ્રકારની કામગીરીની નિયમિત સમયાંતરે સમીક્ષા થશે એવી અપેક્ષા છે. એનઆઇપી વિવિધ માળખાગત પ્રોજેક્ટ પર ભવિષ્યની સંભવિતતા મેળવવા સક્ષમ બનાવશે, જેમાં રોજગારીનું સર્જન, જીવનની સરળતામાં વધારો તથા તમામ માટે માળખાની સમાન સુલભતા પ્રદાન કરવી જેવી બાબતો સામેલ હશે. પરિણામે દેશમાં વૃદ્ધિ વધારે સર્વસમાવેશક બનશે. એનઆઇપીમાં આર્થિક અને સામાજિક ક્ષેત્રોમાં માળખાગત સુવિધાઓ વધારતાં વિવિધ પ્રોજેક્ટ સામેલ છે.

અત્યાર સુધી પ્રાપ્ત થયેલી માહિતીનું સંકલન કરવામાં આવ્યું છે, જેના આધારે ભારતમાં નાણાકીય વર્ષ 2019-20થી નાણાકીય વર્ષ 2024-25 દરમિયાન માળખાગત ક્ષેત્રમાં કુલ મૂડીગત ખર્ચ રૂ. 102 લાખ કરોડથી વધારે થવાની ધારણા છે.

નાણાકીય વર્ષ 2019-20થી નાણાકીય વર્ષ 2024-25 દરમિયાન ઊર્જા (24 ટકા), રોડ (19 ટકા), શહેરી (16 ટકા) અને રેલવે (13 ટકા) જેવા ક્ષેત્રો ભારતમાં માળખાગત ક્ષેત્રમાં અંદાજિત મૂડીગત ખર્ચનો આશરે 70 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. આ પ્રકારનાં વિવિધ પ્રોજેક્ટની ક્ષેત્રમુજબ વિગત નીચે મુજબ છેઃ

મંત્રાલય/ વિભાગ	નાણાકીય વર્ષ 2019-20થી નાણાકીય વર્ષ 2024-25
ઊર્જા
ઊર્જા	1175995
પુનઃપ્રાપ્ય ઊર્જા	929500
પરમાણુ ઊર્જા	154088
પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ	194666
કુલ ઊર્જા	2,454,249
રોડ
રોડ	1,963,943
કુલ રોડ	1,963,943
રેલવે
રેલવે	1,368,523
કુલ રેલવે	1,368,523
બંદર
બંદર	100,923
કુલ બંદર	100,923
એરપોર્ટ
એરપોર્ટ	143,398
કુલ એરપોર્ટ	143,398
શહેરી
અમૃત, સ્માર્ટ સિટીઝ, એમઆરટીએસ, એફોર્ડેબલ હાઉસિંગ, જલ જીવન અભિયાન	1,629,012
કુલ શહેરી	1,629,012
દૂરસંચાર
દૂરસંચાર	320,498
કુલ દૂરસંચાર	320,498
સિંચાઈ
સિંચાઈ	772,678
કુલ સિંચાઈ	772,678
ગ્રામીણ માળખાગત સુવિધાઓ
ગ્રામીણ માળખાગત સુવિધાઓ	410,955
જળ અને સાફસફાઈ	361,810
Total Rural Infrastructure	772,765
કૃષિલક્ષી અને ફૂડ પ્રોસેસિંગ ઉદ્યોગ માટે માળખાગત સુવિધાઓ
કૃષિલક્ષી માળખાગત સુવિધાઓ	54,298
ફૂડ પ્રોસેસિંગ ઉદ્યોગો	1,255
ખાદ્ય પદાર્થો અને જાહેર વિતરણ	5,000
કુલ કૃષિ અને ફૂડ પ્રોસેસિંગ માળખું	60,553
સામાજિક માળખું
ઉચ્ચ શિક્ષણ	118,348
શાળા શિક્ષણ	37,791
આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ	168,622
રમતગમત	7,618
પ્રવાસન	24,321
કુલ સામાજિક માળખું	356,701
ઔદ્યોગિક માળખું
ઉદ્યોગો અને આંતરિક વેપાર	299,237
સ્ટીલ	8,225
કુલ ઔદ્યોગિક માળખું	307,462
કુલ (રૂ. કરોડમાં)	10,250,704

 

રૂ. 102 લાખ કરોડનાં કુલ અપેક્ષિત મૂડીગત ખર્ચમાંથી રૂ. 42.7 લાખ કરોડ (42 ટકા)નું મૂલ્ય ધરાવતા વિવિધ પ્રોજેક્ટ અમલીકરણ હેઠળ છે, રૂ. 32.7 લાખ કરોડ (32 ટકા)નું મૂલ્ય ધરાવતા જુદાં જુદાં પ્રોજેક્ટ યોજનાનાં તબક્કામાં છે અને બાકીનાં પ્રોજેક્ટ પર વિચારણા ચાલુ છે. એક અંદાજ મુજબ, ચોક્કસ રાજ્યોનાં વિવિધ પ્રોજેક્ટ આગળ જતાં ઉમેરવામાં આવશે, જેના પર હજુ વાતચીત થઈ નથી.

ટાસ્ક ફોર્સે એના વિગતવાર અહેવાલમાં કેટલાંક મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં જરૂરી નીતિગત ફેરફારોની ભલામણ કરી છે તેમજ કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોએ હાથ ધરેલા અન્ય સુધારાલક્ષી પગલાં વિશે જાણકારી આપી છે. સમયસર અમલીકરણ માટે કામગીરી પર નજર રાખવા માટેની વ્યવસ્થા ઊભી કરવાનુ સૂચન પણ કરવામાં આવ્યું છે.

A copy of Report of Task force is attached here

(Release ID: 1598106) Visitor Counter : 372